رقابت ها برای صادرات نفت و گاز در میان و اطراف کشورهای شرق میانه و متحدین آنها سبب شدید شدن تشنجها درین منطقه شده است.
پروژه های رقیب پایپ لاین در منطقه شامات که شامل سوریه و یک تعداد کشورهای مجاور آن می شود یک عامل کلیدی برای برهم خوردن ثبات منطقه پر تشنج در امتداد مرزها گردیده است.
قطر و ایران بزرگترین ساحات گاز دار منطقه را در شرق میانه دارند، و هردو به سختی در تلاش اند تا گازطبیعی خویش را به منطقه، به اروپا، به آسیا و ماورای آن بفرستند.
تعدادی از کارشناسان استدلال می کنند که این ثروتها منازعات فعلی منطقوی را در سوریه و عراق دامن می زند.
مداخله روسها در سوریه
ولادمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه که کشورش از جمله صادرکنندگان درجه اول گاز به اروپا می باشد در سپتمبر ٢٠١٥ در سوریه مداخله کرد، ظاهرا به این بهانه تا رژیم بشارالاسد را معاونت کند، اما دراصل به این منظور تا قدرتهای منطقوی و جهانی نتوانند از اهمیت ستراتیژیک این جا بهره برند.
پوتین به کشورهای غربی می گوید تا منافع روسیه را درکردارشان در نظر بگیرند و تاکید می ورزد که سایر مخالفت ها به کنار گذاشته شده می تواند. "شما باید به دیگران نیز نظر داشته باشید و منافع شان را محترم بشمارید." او به غربی ها هشدار داد.
قطریک متحد کشورهای غربی است، و ایران یک متحد روسیه است. آنها هردو منابع سرشار گاز طبیعی را دارا اند.
ساحات گاز دار دوم شمالی در قطر و ساحات جنوب پارس در ایران که پهلوی هم قرار دارند بار اول در سال ١٩٧۴ توسط شرکت نفتی شل کشف گردید. نه قطر و نه هم شل با این کشف در آن زمان خرسند بودند، چون آنها در صدد تیل بودند و استفاده از آن برای تیل مشکل آفرین بود. این مطلب را عبدالله العطیه وزیر انرژی قطر در گردهم آیی انرژی خلیج بیان داشت.
شل در آن وقت از آن استفاده نکرد و نه هم قطر می توانست از آن برای چندین دهه استفاده کند. تا اینکه شرکت نفت و گاز میرسک پروژه را از آن خود کرد و با استفاده از تخنیک پیشرفته به شمول برمه کاری افقی توانست از طبقات غیر منظم ذخایر بهره برداری کند.
قطر بزرگترین کشور مولد گازطبیعی مایع
وزیر انرژی قطر گفت که کشورش بزرگترین تولید کننده گاز طبیعی مایع در جهان است و همه ساله ٧٧ ملیون تن را تولید می کند. او گفت کشورهای اروپایی مشتاق خریداری اند و قطر نیز می خواهد به اروپا به شمول هسپانیه، ایتالیا، بریتانیا و پولند با ٥٥ کشتی خودش صادرات داشته باشد.
ایران برای هشت سال از ١٩٨٠ تا ١٩٨٨ در یک منازعه خونینی با عراق در گیربود، و صادرات گاز و نفت برای این کشور از ارجحیت برخوردار نبود. اما در سالهای ٩٠ و بعد از رویکار آمدن رئیس جمهور اصلاح طلب محمد خاتمی بود که منطقه گاز دار جنوب پارس هدف استفاده قرار گرفت.
یک پروژه ۲۵ مرحله ای برای استفاده از ذخایر جنوب پارس به آهسته گی آغاز گردید اما به سبب تعزیرات بین المللی به مشکل برخورد کرد، و اینکار سکتورانرژی ایران را فلج کرد.
ابوالحسن بنی صدر، رئیس جمهورقبلی و یکبار وزیر مالیه ایران به صدای امریکا گفت که کشورش هشت ساحه نفت و گاز دار در جوارکشورهای همسایه خلیج خویش دارد که قطر نیز جز آن است. اما ازین که از ایران سود برده میشود، شکایت نمود.
او گفت که قطر نسبت به ایران دو مراتبه بیشتر گاز تولید می کند، و این تفاوت خیلی زیاد است. او گفت که همسایه گان ایران حقوق ایران را احترام نمی کنند. باوجود روابط تیره بین قطر و ایران، بنی صدر گفت، که هردو کشور رقیب های سرسخت همدیگر در بازارهای جهانی نیستند.
او گفت که قطر به این نیاز ندارد تا به سوریه یا عراق برای صادرات گازش مراجعه کند، چون این خیلی ارزان است که از طریق عربستان سعودی پایپلاین بسازد. اما ایران باید پایپلاین خویش را از طریق ترکیه بسازد نه سوریه و عراق زیرا مصارف آن دو چند می شود.
سوریه و امکانات عبور پایپلاین ها از آن
درسال ٢٠٠٩ بشارالاسد گفت بود که کشورش راه ترانزیت خوب برای پایپلاین میباشد. همچنان در ٢٠١٦ گفته بود حدس می زند که یکی از دلایلی جنگ شش ساله داخلی در کشورش همانا پروژه پایپلاین ایران و قطر است که به آن دامن میزند. او گفته بود که کسانی که با سوریه سر سازش ندارند نمی خواهند این کشور مسیر پایپلاین گردد.
اما حماد بن جاسم بن جابرالثانی صدراعظم اسبق قطر گفت که عربستان سعودی و قطر هردو خواهان صلح و آشتی در سوریه اند و در پی نفوذ خویش در اینجا نیستند.
ولی گفت که کشورهای همکاری خلیج از مداخله ایران در منطقه ناراض اند.
حماد گفت که به نظر او آنها باید با ایران روابط خوبی داشته باشند ولی باید این کشور خط قرمز را مراعات کند.
ولی بنی صدر گفت که کشورهای خلیج یک هلال شیعه را از ایران تا عراق تا سوریه و از آنجا به لبنان نمی خواهند و این کار سبب ازردگی کشورهای حوزه خلیج می گردد.
حماد می گوید او براین نکته تاکید می کند که روابط خوب تجارتی بین ایران و کشورهای همکاری خلیج موجود باشد ولی این کشورها چندانی اشتیاقی به این کار ندارند. آنها نگران اند که ایران می خواهد منطقه را تحت استیلای خویش در آورد.
جواد ظریف، وزیر خارجه ایران یک وقتی در پارلمان اروپایی گفته بود که جهانی شدن به کسی فرصت نمی دهد که خود درامن باشد ولی سایرین نا امن باشند. او گفت که نمی توان به هزینه دیگران نفع برد.
درحال حاضر طوری که معلوم می شود همه بازنده اند، و قدرت های منطقوی و پشتیبانان بیرونی شان به رقابت مصروف اند. یک بخشی از پایپلاین گاز ایران در عراق بنابراختلافات جناح مختلف کردی به حالت تعلیق در آمده است.
یکی از تحلیل گران امور ایران می گوید که پروژه پایپ لاین ایران از طریق عراق دچار اشکالات زیادی می باشد زیرا برنده قرارداد باید پاسداران انقلاب ایران باشد، ولی این گروه به سبب تعزیرات غربی ها بالای آن کاری را از پیش برده نمی توازند.
تحلیل گران می گویند ایران کوشش می کند کمک به همسایه شیعه را مقدم برسایر مسایل بداند و به مسایل اقتصادی آن نمی اندیشد.
در عین حال چون منازعه در هردو عراق و سوریه ادامه دارد، رئیس جمهور دانلد ترمپ نیز وعده سپرده است که با روسیه معامله کند و ریکس تیلرسن، وزیر خارجه او نیز که رئیس سابق ایکسان موبل است نقشه انرژی شامات و رهبران آنرا بهتر از سایر دپلوماتها می شناسد.