آلودگی هوا و تاثیرات ناگوار آن بر صحت و سلامتی موجودات زنده.
آلودگی هوا طبیعت زیبا را در خود گم میکند و زندگی سالم را نه تنها از انسان ها بلکه از تمام موجودات سلب میکند.
اوزون که جز اصلی دود و غبار میباشد، گازی است که از ترکیب نایتروجن اکساید و هایدروکاربنها در حضور نور آفتاب بوجود میآید.
در اتموسفیر ، اوزون بطور طبیعی به صورت لایه‌ای که ما را از اشعه ماورای بنفش محافظت میکند، وجود دارد. ولی زمانی که در سطح زمین تولید شود، کشنده است.
موتر ها، ریل های ذغالی، وهر آن ماشینی که جهت چرخش آن از مواد نفتی و یا سایر مواد عضور کار گرفته میشود منابع اوزون پنداشته میشوند. نیروگاهها ، کارخانه‌های کیمیایی و پالایشگاههای نفت نیز سهم بزرگی در همین مساله دارند.
صدمات ریوی ناشی از هوای آلوده به اوزون ، خطری است که از هر 5 نفر سه تن با آن روبرو هستند یعنی 60 در صد نفوس دنیا.
اکثر مردم نمی‌دانند که دود غیر از انسان، به سایر موجودات زنده هم آسیب میرساند. دود اوزونی مسئول صدمات زیاد به درختان کاج و نابودی محصولات زراعتی در بسیاری از مناطق است.
هر ماده‌ای که وارد هوا شود ، خواص فیزیکی ، کیمیایی و زیستی آن را تغییر میدهد و به چنین هوای تغییر یافته، هوای آلوده میگویند.
فوران های شدید آتشفشان , وزش توفان , بادهای شدید وغیره … گازها و ذراتی را وارد هوا ساخته و باعث آلوده شدن آن میگردد.
کارخانجات صنعتی ، زراعتی ، شهرسازی ، وسایل گرمازا ، نیروگاهها ، وسایل نقلیه وغیره نیز از عوامل آلوده کننده هوا هستند.
مواد آلوده کننده هوا زیاد اند اما بصورت خلص به شرح ان میپردازیم.
کاربن مونوکساید:
گاز سمی کاربن مونوکساید بطور عمده مربوط به عراده جاتی است که مصرف سوخت آنها تیل دیزل میباشد.
کاربن دای اکساید:
عمدتا مربوط به نفت کوره یا نفت سیاه است که در بعضی صنایع و تاسیسات حرارت مرکزی و تولید نیرو مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اکسیدهای نیتروجن دار:
بطور عمده مربوط به گاز و گازوئیل مربوط است.
هیدروکربن های سوخته نشده: عمدتا مربوط به موتر هایی است که دیزل مصرف میکنند. ذرات معلق در هوا که به طور عمده از سوختن گاز حاصل میشود. بروماید سرب که در نتیجه مصرف بنزین در وسایل موتور دار حاصل میشود.
تیل موتر ها اغلباً دارای موادی است که بخاطر بهتر سوختن به آن اضافه میشود. این ماده هنگام سوختن تیل و مواد نفتی باعث پراگنده شدن ذرات جامد و معلق ترکیبات سرب در هوا میشود که هم سمی‌اند و هم به صورت رسوب‌های جامد وارد دستگاه تنفسی میشوند.
در جایی دور ، بالای سر ما ، لایه غیر قابل دید و ظریفی از اوزون وجود دارد که ما را از تشعشعات خطرناک ماورای بنفش آفتاب محافظت میکند. لایه اوزون قرنهاست که آنجا بوده است.
ولی اکنون انسان این سپر محافظ را از بین میبرد. کلورو فلورو کاربنها (CFCS) ، هالونها (halons) ) و سایر مواد کیمیایی مصنوعی ، در 10 تا 50 کیلومتری بالای سر ما شناورند. آنها تجزیه شده و مالیکول هایی را آزاد میکنند که اوزون را از بین میبرد.
CFC ها موادی اند که مقاوم در برابر حرارت بوده و به راحتی تجزیه نمیشوند. به خاطر چنین پایداری ، آنها تا 150 سال باقی میمانند.
گازهای CFC به آرامی تا ارتفاعات 40 کیلومتری صعود کرده و در آنجا تحت نیروی عظیم تشعشعات ماورای بنفش آفتاب شکسته شده و عنصر شیمیایی کلور را آزاد میکنند.
بعد از آزادی هر اتم کلور قبل از برگشت به زمین که سالها طول می‌کشد، حدود صد هزار مالیکول اوزون را از بین میبرد. سه و شاید پنج درصد لایه اوزون در سطح جهان تاکنون توسط گازهای CFC تخریب شده است.
با تخریب اوزون در لایه‌های بالای اتموسفیر ، اشعه ماورای بنفش به سطح زمین تابیده باعث بروز امراض مختلف میگردد که مهمترین آن بروز سرطان های جلدی و تضعیف سیستم دفاعی بدن میباشد.
با نفوذ بیشتر اشعه ماورای بنفش از لایه‌های اتمسفر ، اثرات آن روی صحت و سلامت بدتر شده ، محصولات زراعتی و جمعیت ماهیها کاهش خواهد یافت.
کشورهای پیشرفته بیش از هفتاد هزار ماده مختلف کیمیایی تولید میکنند که بیشتر آنها بطور کامل از نظر صحی آزمایش نشده‌اند. استفاده نامحتاطانه از این مواد ، مواد غذایی و آب و هوای ما را آلوده کرده و سیستم های محیطی را که ما به آنها متکی هستیم، شدیدا تهدید میکند.
مواد کیمیایی به جزء لاینفک زنده گی روزمره ما مبدل گشته است. ما از پلاستیکها ، پودرهای رختشویی و سایر اشیایی که از مواد کیمیایی ساخته شده اند، استفاده می‌کنیم. نهایتاً آنها از طریق محلات دفن کثافات، بدرفت ها و فاضلابها به آب و یا زمین راه پیدا میکنند.
یکی از آثار و نتایج آلودگی هوا، باران اسیدی است. در دو دهه اخیر و در برخی نواحی صنعتی و بر اثر فعالیت‌های کارخانه‌ها میزان گازات در هوا افزایش یافته است.
این گازات در اتموسفیر با اکسیجن و بخار آب تعامل کیمیایی نموده و بصورت نیتریک اسید و سولفوریک اسید در میآید. این ذرات اسیدی مسافت های طولانی را بوسیله باد طی میکنند و به صورت باران اسیدی بر سطح زمین فرو می‌ریزند.
چنین بارش‌هایی ممکن است به صورت برف یا باران یا مه نیز در بیاید. باران اسیدی خود زیانبار ترین نتیجه آلوده گی هوا میباشد.
باران اسیدی باعث از بین رفتن بناها و آثار تاریخی بخصوص در ساختمان‌هایی که از سنگ مرمر یا آهک ساخته شده باشند ، میشود.
باران اسیدی میزان حاصلخیزی خاک را کاهش داده و حتی ممکن است مواد سمی را وارد خاک‌ها کند. باران اسیدی موجب نابودی درختان ، کاهش مقاومت آنها بخصوص در برابر سرما میشود.