بیش از ۱۰ هزار مسلمان روز شنبه در مراسم بازگشایی مسجدی در بوسنیا گرد هم جمع شده بودند که صرب‌ها آن را در جنگ سال‌های ۱۹۹۲ – ۱۹۹۵ انفجار دادند.
مسجد "فرهاد پاشا" یا "فرهاد دیجا" که در قرن ۱۶ اعمار شده است، شاهکار مهندسی دورۀ عثمانی و یکی از ۱۶ مسجد در شهر "بونجا لوکا" است که صرب‌ها در پی مصدوم یا ویران کردن آنها بودند تا همه نشانه‌های تاریخی کسانی را از میان بردارند که مسیحیان اورتودوکس صرب آنان را اخراج یا هلاک می کردند. در مجموع ۵۳۴ مسجد در بوسنیا وجود دارد.
پس از فروپاشی یوگوسلاویای پیشین، صرب‌ها تلاش می کردند که بوسنیا را به خود ملحق سازند و به گفتۀ عوام نوعی پاکسازی فرقه‌یی را آغاز کردند که تخریب میراث‌های فرهنگی بخش اساسی این پلان بود.
مسلمانان یگانه هدف آنان نبودند، بلکه کروات‌ها و سایر گروه‌های غیرصرب نیز در میان کسانی شامل بودند که از خانه‌های شان بیرون رانده می شدند، دارایی شان غارت می شد و در نهایت شماری از آنان کشته و برخی دیگر نیز در کمپ‌های اجباری برده می شدند.
پس از آنکه ۱۰۰ هزار نفر در جنگ کشته شد، در سال ۱۹۹۵ توافق صلح سبب تجزیۀ کشور به دو بخش شد؛ یکی بخش صرب‌ها که بونجا لوکا در آن موقعیت دارد و دیگر بخش کروات‌ها و مسلمانان بوسنیایی. توافق یادشده به مهاجران حق داد که به خانه‌های شان برگردند و بازسازی مجسد فرهاد دیجا مشوق این طرح بود.
اما یک گروه ملیگرای صرب در سال ۲۰۰۱ مانع تهدابگذاری این مسجد شد که در آن رویداد یک بازدید کنندۀ مسلمان کشته و ده‌ها نفر دیگر زخمی شدند. نیروهای ناتو، سفیران خارجی را که در مراسم تهدابگذاری مسجد شرکت کرده بودند توسط هیلیکوپترها از محل رویداد انتقال دادند.
فعالان حدود ۳۵۰۰ پارچۀ ساختمان مسجد را که زباله نشده و در دریا انداخته نشده بود جمع کرده و توسط کمپیوتر آنها را در جاهای اصلی شان در بدنۀ ساختمان مسجد نصب کردند. بازسازی مسجد ۱۵ سال را در برگرفت.
روز شنبه در ۲۳ مین سالروز تخریب مسجد فرهاد دیجا مقام‌های صرب بوسنیایی بیش از ۱۰۰۰ پولیس را برای تامین امنیت مراسم بازگشایی این مسجد توظیف کرده بودند که در آن رهبران بوسنیا، دیپلومات‌ها و مقام‌های خارجی، نماینده‌گان مسیحیان و یهودیان نیز شرکت داشتند.
این رویداد، نمادی از تلاش‌های بیشتر برای احیای بافت چند دینی و چند ملیتی بوسنیا است. ترکیه و شماری از کمک کننده‌گان به شمول صرب‌ها هزینۀ بازسازی این مسجد را پرداخته اند.
صرب‌ها در جریان جنگ، مسلمانان بوسنیایی را ترک خطاب کرده و سرکوب آنان را انتقامگیری از تهاجم ترک‌های عثمانی در چندین صد سال پیش می خواندند.
احمد داود اوغلو، صدراعظم ترکیه که به تازگی از سمت‌اش استعفا داده است، در مراسم بازگشایی این مسجد گفت "زمانی در اینجا بودیم، اکنون هم اینجا استیم و همیشه اینجا خواهیم بود".
جاکوب فینسی رهبر اجتماع یهودی بوسنیا گفت که ندرتاً یک یهود در گشایش مسجد سخنرانی می کند اما افزود که این کار امروز در بوسنیا تحقیق یافت. به همین سان، رهبران کلیساهای کاتولیک و اورتودوکس بوسنیا از این رویداد استقبال کردند.
حسین کاوازوویچ رهبر مسلمانان بوسنیا گفت "اختلافات ماه اشتباه تاریخی نه بلکه تحفۀ خداوندی اند و هرگونه خشونت برضد آن اختلافات، ضدیت با ارادۀ خدا است".
گزارش: اسوشیتدپرس
برگردان: نجیب الله احمدیار