عربستان سعودی و اسراییل تنها دو کشوری است که به طور آشکار مخالفت جدی شان را در مورد توافق هسته یی ایران، بیان کرده اند.
به باور شماری از تحلیلگران، حالا که توافق عملی شده و با لغو تعزیرات اقتصادی، ده ها میلیارد دالر منجمد شدۀ ایران به دسترس آن کشور قرار خواهد گرفت که نگرانی بیشتر مقامات سعودی را موجب خواهد شد.
سوال عمده این است که با در نظر داشت روابط امریکا با ایران و عربستان در چندین دهۀ گذشته، موقف و روابط ایالات متحده با دو کشور متخاصم در آینده چگونه خواهد بود؟
شماری از تحلیلگران مثل فواز جِرجِس ، تحلیلگر شرق میانه مستقر در لندن، به این باور است که منازعۀ جاری میان ایران و عربستان سعودی، دو قدرت منطقه یی، آجندای ایالات متحده را در شرق میانه پیچیده تر می کند.
آقای جِرجِس گفت که برعلاوۀ این کشیدگی " راه حل دیپلوماتیک را در سوریه پیچیده می کند. در عراق مبارزه بر ضد گروه دولت اسلامی را پیچیده می کند. آتش بس و یا راه حل را در یمن نیز با دشواری مواجه می سازد."
اعلام مجدد حمایت امریکا از عربستان
پس از افزایش تشنج میان تهران و ریاض، جان کری، وزیر خارجۀ ایالات متحده، شنبۀ در جریان سفرش به ریاض، به صورت واضح اعلام کرد که در صورت تهدید علیه شرکای امریکا در شرق میانه، کشورش از آنان دفاع خواهد کرد.
آقای کری گفت"هیچ شکی در ذهن اعضای شورای همکاری خلیج فارس وجود ندارد که ایالات متحده، قسمی که بار ها گفته ایم، در مقابل هر گونه تهدید بیرونی در کنار آنان ایستاده خواهد شد و در صورت لزوم، یکجا با آنان در مقابل تهدید، دفاع خواهد کرد."
با وجود موقفگیری واضح امریکا در حمایت از عربستان سعودی و متحدین منطقه یی آن کشور، آقای جِرجِس به این باور است که آجندای امریکا در شرایط فعلی مقابله با ایران نیست، بلکه مبارزه بر ضد داعش و پایان دادن جنگ در منطقه است.
آقای جِرجِس گفت: "با اینکه ادارۀ اوباما حمایت خود را از رژیم سعودی تکرار می کند، در عین تلاش می کند برای سعودی نیاز کنار آمدن با تهران را تفهیم کند تا راهی برای بیرون شدن از خصومت میان ریاض و تهران، پیدا شود."
علی فتح الله نژاد، کارشناس ایران در شورای روابط خارجی آلمان، نیز به این باور است که ایالات متحده تلاش خواهد کرد تشنج میان تهران و ریاض، کاهش یابد.
آقای فتح الله نژاد گفت: " اساساً موقفگیری ایالات متحده در مورد حمایت از عربستان سعودی و کشور های عضو شورای خلیج فارس تغییر نکرده است، اما در عین حال، روابط میان ایران و امریکا نزدیکتر شده است. بنا بر این، ایالات متحده تلاش خواهد کرد تا در رابطه به این موضوع، توازن ایجاد کند."
میانجیگری امریکا بین ایران و عربستان؟
با در نظر داشت منازعۀ مرگبار در شرق میانه، یک فرضیه این بود که ایالات متحده ممکن میان ایران و عربستان سعودی، میانجیگری کند، اما مقامات امریکا به وضاحت اعلام کردند که نه چنین قصدی را دارند و نه در موقف میانجگری قرار خواهند گرفت.
اما با در نظر داشت منافع امریکا در شرق میانه، صنم ویکل، کارشناش شرق میان در مرکز تحقیقاتی چتم هاوس مستقر در لندن، به این باور است که ایالات متحده تلاش خواهد کرد تا با استفاده از دیپلوماسی، از گسترش منازعه میان تهران و ریاض، جلوگیری کند و چنین اقدام را ممکن در خفا انجام دهد.
خانم ویکل گفت: "]امریکا[ در موقف ]میانجگری[ قرار ندارد. اما یقین دارم که در پشت برده تلاش های برای یافتن یک داور بی طرف وجود دارد تا دو طرف تشویق به کاهش تشنج شوند، به خصوص عربستان سعودی."
علاوه بر آن، خانم ویکل می گوید که منافع تهران و ریاض در گسترش منازعه نیست.
خانم ویکل گفت: " ایران و عربستان سعودی هیچ کدام در گسترش منازعه نفع ندارند. آنان هیچگاهی منازعه را گسترش نداده اند. اما از دیر مدت زمام آنان در روابط میان سایر کشور های منطقه در رقابت با همدیگر بوده اند. هیچگاهی رویا رویی نظامی نداشته اند احتمال نمی رود که چنین وضیعت حالا پیش بیاید."
اما آقای جرجس به این باور است با در نظر داشت روابط نزدیک میان ایالات متحده و عربستان سعودی، ایران میانجگری امریکا قبول نخواهد کرد، بنا بر این، آلمان، ترکیه، پاکستان و یا در نهایت اتحادیه اروپا گزینه خوبی برای میانجگری میان تهران و ریاض خواهد بود.
تشنج روز افزون بین تهران و ریاض
ظاهراً تنش تازه میان ایران و عربستان در هفته های اخیر پس از آن شدت یافت که با وجود مخالفت ایران، عراق و حتی امریکا، عربستان، شیخ باقر نمر، روحانی شیعه را "به جرم ترویج خشونت" اعدام کرد، اقدامی که موجب خشم شدید مقامات ایرانی از جمله آیت الله خامنه ای، رهبر ارشد آن کشور گردید.
پس از اعدام شیخ نمر، شماری از مظاهره کنندگان بالای سفارت عربستان سعودی در تهران حمله ور شدند. با وجودیکه مقامات ایران تعدادی از اعتراض کنندگان را توقیف و عمل آنان را تقبیح کردند، مقامات عربستان، حمله بالای سفارت خود در تهران را کار حکومت آن کشور دانست و پس از مسدود کردن سفارت خود در تهران، روابط دیپلوماتیک خود را با آن کشور قطع کرد.
به تعقیب آن، شماری از کشوری اسلامی با اکثریت سنی، روابط خود را نیز با ایران با اکثریت شیعه، قطع کردند.
تحلیلگران به این باور اند که ادامۀ تشنج میان تهران و ریاض نه تنها وضیعت را در شرق میانه وخیم کرده، بلکه پالیسی ایالات متحده را نیز در منطقه با مشکل مواجه کرده است، زیرا به باور آنان، امریکا خواهان حل منازعه در سوریه، یمن و عراق است و برای رسیدن به چنین هدف، به دو کشور متخاصم ایران و عربستان سعودی که هر دو از نفوذ در منطقه برخوردار اند، نیاز دارد.
