از حملۀ شب هنگام کماندوهای ویژۀ امریکایی بر پناهگاه اسامه بن لادن رهبر پیشین القاعده در شهر ایبت آباد پاکستان چهار سال می گذرد. کشتن بن لادن نقطه برجسته دور نخست ریاست جمهوری باراک اوباما و یکی از عوامل اساسی انتخاب مجدد وی برای دور دوم ریاست جمهوری امریکا بود.
قصر سفید پس از چهار سال کماکان اصرار دارد که آن عملیات تماماً توسط ایالات متحده اجرا شد و حتا جنرالان ارشد ارتش پاکستان و سازمان استخبارات آن کشور پیش از حمله بر بن لادن در جریان قرار نداشتند.
سیمور هرش خبرنگار شناخته شدۀ امریکایی در مقالۀ مفصل تحقیقی که سالها بر آن کار کرده است، ادعا دارد که حکومت رئیس جمهور اوباما در این مورد حقیقت را نمی گوید.به اعتقاد هرش، رسواترین دروغ این بوده که جنرال اشفاق کیانی و احمد شجاع پاشا رهبران ارشد نظامی و استخباراتی آن وقت پاکستان هرگز از این ماموریت اطلاع نیافتند.
قصر سفید در واکنش تند گزارش سیمور هرش را "بی‌پایه و اساس" خوانده است.
ند پرایس، سخنگوی شورای امنیت ملی قصر سفید، در بیانیه‌ای گفت همانطور که در آن زمان گفتیم اطلاعات این عملیات منحصر به دایره کوچکی از مقامات ارشد امریکا بود و رئیس جمهور اوباما از همان ابتدا تصمیم گرفت که دولت دیگری به شمول پاکستان از این عملیات آگاه نشود.
پرایس گفته است که پاکستان تا پس از وقوع حمله و کشته شدن بن لادن از عملیات مطلع نشد. او افزود که ایالات متحده امریکا با پاکستان در تلاش‌های مشترک برای نابودی القاعده سهیم بوده و هست، اما این عملیات کاملاً و از هرجنبه‌ای، یک عملیات امریکایی بود.
اما هرش پس از شنیدن واکنش قصر سفید در مصاحبه با نشریۀ هفینگتن پست بار دیگر بر صدق یافته های گزارش تحقیقی خود تاکید کرده و حکومت رئیس جمهور اوباما را به کتمان حقیقت و دروغگویی متهم کرد.
سیمور هرش در مقاله اش برای توضیح دلایل زیر سوال بردن روایت قصر سفید به مجموعه ای از گزارش ها از جمله گزارش کارلوتا گال در مجله نیویورک تایمز در ۱۹ مارچ ۲۰۱۴ اشاره می کند. کارلوتا گال که ۱۲ سال گزارشگر تایمز در افغانستان بود، به نقل از مقام های رسمی پاکستان نوشت که جنرال پاشا در جریان عملیات کشتن بن لادن در ایبت آباد د قرار داشت، اما مقام های امریکایی و پاکستانی در همان زمان این گزارش را رد کردند.
امتیاز گل، مدیر اجرایی مرکز پژوهش و مطالعات امنیتی در اسلام آباد، در کتابی با عنوان "پاکستان: پیش و پس از بن لادن" در گفتگو با چهار افسر مخفی استخبارات ادعا می کند که ارتش پاکستان از عملیات اطلاع داشت.مساله مدتی پیش در مصاحبه شبکۀ خبری الجزیره با اسد درانی رئیس پیشین ادارۀ استخبارات نظامی پاکستان در دهه ۹۰ میلادی، دوباره مطرح شد و او این احتمال را رد نکرد.
سیمور هرش بهار امسال با درانی تماس گرفت و از قول منابع امریکایی به او گفت که بن لادن از سال ۲۰۰۶ تا دم مرگ در ایبت آباد در قید سازمان استخبارات پاکستان بود؛ لوی درستیز و رئیس استخبارات پاکستان از حمله بر مخفیگاه وی آگاه بودند تا ورود هیلیکوپترهای امریکایی حامل کماندوهای نیروی دریایی به حریم هوایی پاکستان با واکنشی منجر نشود؛ آنطور که قصر سفید مدعی است ادارۀ استخبارات مرکزی ایالات متحده یا سی آی ای، با پیگیری قاصدهای بن لادن سرنخی به دست نیاورد و اطلاعات را یک افسر ارشد اطلاعاتی پاکستان در ازای ۲۵ میلیون دالر جایزۀ امریکا ارایه کرد؛ و هرچند باراک اوباما دستور حمله را صادر کرد و کماندو ها آن را اجرا کردند، بقیۀ اطلاعات ارایه شده از سوی قصر سفید دروغ است.
درانی در پاسخ به هرش تاکید می کند که مردم پاکستان از شنیدن این روایت جدید از ماجرای کشتن بن لادن خوشحال خواهند شد و اعتمادشان به مقام های رسمی را باز خواهند یافت، زیرا یافته های مقاله شما اساساً همان چیزی است که مقام های پیشین ادارۀ استخبارات نظامی پاکستان از آن صحبت می کنند.
همکاری سری پاکستان
هرش در ادامۀ مقاله اش درباره منبع افشای محل بن لادن، به نقل از یک افسر ارشد بازنشستۀ امریکایی که در کانون عملیات بوده است می گوید: اگست ۲۰۱۰ یک افسر ارشد پیشین اطلاعات پاکستان با جاناتان بنک رئیس دفتر سی آی ای در سفارت امریکا در اسلام آباد تماس می گیرد و ادعا می کند که در ازای جایزه ای که واشنگتن در سال ۲۰۱۱ تعیین کرد، محل بن لادن را فاش خواهد کرد. سی آی ای برای اطمینان از صحت این ادعا این فرد را زیر آزمون دروغ سنج قرار می دهد و او موفق بیرون می آید.
به گزارش هرش نگرانی اولیه امریکا این بود که اگر پاکستانی ها از منبع در اختیار امریکا مطلع شوند، جای بن لادن را تغییر خواهند داد، از این رو افراد بسیار محدودی در جریان قرار گرفتند. مجتمع ایبت آباد از طریق ماهواره تحت نظر قرار می گیرد. منزلی در ایبت آباد توسط سی آی ای اجاره می شود تا با حضور افرادی پاکستانی و خارجی به عنوان پایگاه مشاهدات مورد استفاده قرار گیرد. بعدها از این محل برای تماس با سازمان استخبارات پاکستان استفاده می شود.
ایبت آباد محلی برای گذراندن تعطیلات است و پر از خانه هایی است که برای دوره های کوتاه مدت اجاره داده می شود؛ از این رو حضور آنها توجه چندانی جلب نمی کند. سپس افسر اطلاعاتی پیشین پاکستان که اطلاعات را ارایه کرده است با خانواده اش از پاکستان به واشنگتن انتقال داده می شود. این شخص اکنون مشاور سی آی ای است.
به گفتۀافسر ارشد بازنشستۀ امریکایی که در کانون عملیات بوده است، در ماه اکتوبر ارتش و جامعه اطلاعاتی امریکا گزینه های مختلفی از جمله انداختن یک بمب سنگرشکن بر روی مجتمع مسکونی در ایبت آباد، کشتن بن لادن با یک طیارۀ بی پیلوت، یا فرستادن یک نفر برای کشتن او را بررسی می کردند. مساله این بود که می خواستند اطمینان حاصل کنند فردی که شب در مجتمع این سو و آن سو می رود، خود بن لادن است، چون هیچگونه تماس تلیفونی از درون ساختمان با بیرون صورت نمی گرفت.
رئیس جمهور اوباما در ماه اکتوبر در جریان قرار می گیرد و می گوید زمانی با من در این باره صحبت کنید که اطمینان دارید او بن لادن است. هدف رهبری سی آی ای و فرماندهی عملیات مشترک ویژه این بود که با جلب حمایت رییس جمهور امریکا او را متقاعد کنند که عملیات حمله شبانه خطری نخواهد داشت و می توانند نمونه های دی ان ای را برای حفظ اطمینان به دست آرند. تنها راه چنین روشی در جریان قرار دادن پاکستانی ها بود.
در پاییز سال ۲۰۱۰، امریکا همچنان درباره منبع اطلاعاتی پاکستانی سکوت اختیار کرده بود و جنرال کیانی و پاشا هم در تماس با همتایان امریکایی شان اصرار داشتند که هیچ اطلاعاتی از محل بن لادن ندارند. افسر بازنشسته امریکایی می گوید قدم بعدی این بود که کیانی و پاشا چطور در جریان قرار بگیرند. مجتمع محل سکونت بن لادن توسط افراد مسلح حفاظت نمی شد، چون تحت ادارۀ سازمان استخبارات پاکستان قرار داشت.
منبع پاکستانی به امریکایی ها گفته بود که بن لادن بین سالهای ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۶ با بعضی همسران و فرزندانش در کوههای هندوکش زندگی می کرد، تا این که سازمان استخبارات پاکستان با پرداخت پول به بعضی مردم محلی آنها را به خیانت به بن لادن مجاب کرد. به جاناتان بنک گفته شده بود که بن لادن بسیار بیمار بود و در همان آغاز حبس زیر نظارت استخبارات پاکستان، امیر عزیز، داکتر و افسر ارتش پاکستان، برای درمان او به مکانی در همان نزدیکیمنتقل می شود.
سیمور هرش در ادامه مقاله می نویسد که جلب همکاری ارتش پاکستان زیاد طول نکشید، زیرا پاکستانی ها خواستار ادامه دریافت کمک های نظامی امریکا بودند. اما هرش به نقل از افسر بازنشسته امریکایی می نویسد که یکی از نگرانی ها در آن مقطع عربستان سعودی بود که هزینه نگهداری بن لادن را از زمان دستگیری توسط پاکستانی ها تامین می کرد و از پاکستانی ها خواسته بود بن لادن را دور از انظار نگه دارند، چون نگران این بود که امریکا بن لادن را درباره القاعده و کمک کنندگان مالی اش تحت فشار بگذارد. پاکستانی ها هم به شدت نگران بودند که نکند امریکا از ماجرای حبس بن لادن توسط ریاض مطلع شود.
ارتش و اداره های استخباراتی امریکا و پاکستان به رغم خصومت های علنی، دهه هاست که در عملیات ضد دهشت افگنی در جنوب آسیا با هم همکاری داشته اند. در واشنگتن هم این باور وجود دارد که عناصری در سازمان استخبارات پاکستان ارتباط با رهبری طالبان در افغانستان را در جهت منافع ملی شان و در راستای تعادل در برابر نفوذ هند در کابل و حمایت از اسلام آباد در تقابل با هند بر سر کشمیر می بینند.
اما افشای نام جاناتان بنک، مسوول دفتر سی آی ای در اسلام آباد، در جریان شکایت یک ژورنالیست پاکستانی که پسر و برادرش در حمله طیاره های بی پیلوت امریکایی کشته شدند، نقض پروتوکول های دیپلوماتیک محسوب می شد و امریکا را مجبور کرد تا بنک را در میانه تحقیقات بر سر بن لادن از پاکستان خارج کند.
مجتمع محل سکونت بن لادن حدود سه کیلومتر از تاسیسات نظامی پاکستان فاصله داشت. ایبت آباد با هیلیکوپتر کمتر از ۱۵ دقیقه از یک پایگاه مهم عملیات مخفی سازمان استخبارات پاکستان و مرکز آموزش محافظان تاسیسات هسته ای آن کشور فاصله دارد. قراردادن بن لادن در ایبت آباد امکان کنترول دایم او را فراهم می کرد.
اقدام خطیر اوباما
تصمیم به دست زدن به عملیات در مراحل اولیه برای باراک اوباما کار دشواری بود. شکست در عملیات نجات گروگان های امریکایی از ایران، از دلایل شکست جیمی کارتردر برابر رونالد ریگن در انتخابات ریاست جمهوری امریکا بود. بنا به گزارش ها برای اطمینان از این که بن لادن در مجتمع ایبت آباد است، عزیز داکتر معالج بن لادن نقش مهمی ایفا کرد. هر چند مقام ها نقش عزیز را رد کردند، اما ظاهراَ هویت بن لادن از طریق نمونۀ دی ان ای تایید می شود.
سیمور هرش در گزارش خود ادعا می کند که جنرال کیانی با عملیات موافقت می کند، اما توافق را به کشتن بن لادن مشروط می کند.
کماندوهای ویژه نیروی دریایی امریکا در آن زمان در مجتمعی مشابه ایبت آباد در یک مرکز مخفی هسته ای تعطیل شده در ایالت نوادای امریکا عملیات حمله را تمرین می کردند.
به گفته افسر ارشد بازنشسته امریکایی درگیر در عملیات، جنرال پاشا در اپریل ۲۰۱۱ با لیون پنیتا، رئیس آن وقت سی آی ای دیدار می کند و توافق می شود که امریکا کمک های نظامی به پاکستان را از سر بگیرد و آن ها هم مخالفتی با عملیات کشتن بن لادن نشان ندهند. بنا به این گزارش جنرال پاشا در یکی از دیدارها می گوید که استخبارات پاکستان از بن لادن به عنوان اهرم فشار علیه فعالیت های القاعده و طالبان در افغانستان و پاکستان استفاده می کرد.
به گزارش هرش طرفین امریکایی و پاکستانی توافق می کنند که کشتن بن لادن دست کم تا هفت روز اعلام نشود و سپسماجرا این طور توسط باراک اوباما تعریف شود که بن لادن در کوههای هندوکش در افغانستان در حملۀ طیاره های بی پیلوت امریکایی کشته شده است، و نمونه دی ان ای هویت او را تایید می کند. امریکایی ها اطمینان دادند که نقش جنرال کیانی و جنرال پاشا هرگز علنی نخواهد شد چون بن لادن برای بسیاری در پاکستان یک قهرمان محسوب می شد.
هرش می نویسد که در طول حمله به مجتمع محل سکونت بن لادن، با هماهنگی استخبارات پاکستان، برق منطقه قطع شده بود و محافظی در محل نبود. هرش ادعا می کند که بن لادن آنطور که قصر سفید پیشتر گفته شد، در هنگام دست بردن به کلاشنیکوف اش کشته نشد. قرار بر این بود که در صورت احساس هرگونه تهدیدی از جمله احتمال داشتن واسکت انتحاری در زیر لباس خواب، بن لادن کشته شود.هرش به نقل از افسر بازنشسته ارتش امریکا می گوید که کماندوها بن لادن را بر خلاف گفته های قصر سفید با شلیک یکی دو گلوله در سر نکشتند، بلکه او را با ورود به اتاقش گلوله باران کردند.
سقوط یکی از هلی کوپترها هنگام حمله و احتمال فاش شدن زودهنگام عملیات موقعیتی برای مشاوران رئیس جمهور امریکا پدید آورد تا سناریوی کشته شدن بن لادن در کوههای هندوکش را بر خلاف توافق با جنرال کیانی کنار بگذارند. رابرت گیتز وزیر دفاع وقت امریکا، مخالف این رویکرد بود و اعتقاد داشت باید به توافق با پاکستان پایبند بود. خشم وزیر دفاع پیشین امریکا در کتاب جدید او نیز انعکاس یافته است.
سیمور هرش در پایان مقاله طولانی خود می گوید، باراک اوباما دیگر مانند موقع اعلام کشتن بن لادن در بهار ۲۰۱۱، با انتخابات دیگری روبرو نیست. ایستادن او بر سر توافق احتمالی هسته ای با ایران، همانقدر گویای رویکرد اوست که تصمیم اش برای اداره کشور بدون حمایت جمهوریخواهان محافظه کار در کانگرس می باشد. به گفته هرش ارایۀ اطلاعات نادرست در عالیترین سطح، استفاده از زندان های مخفی، حملات طیاره های بی پیلوت، عملیات شبانه نیروهای ویژه، عبور از سلسله مراتب اداری و کنار گذاشتن آنهایی که ممکن است نه بگویند، همچنان بخشی از سیاست امریکا است.
مایک مورل یک مقام پیشین ادارۀ استخبارات مرکزی ایالات متحده یا سی آی ای در گفتگویی با شبکه تلویزیونی سی بی اس، گزارش سیمور هرش را "سراسر اشتباه" توصیف کرد. مورل می گوید منبعی که هرش با او گفتگو کرده چیز زیادی از ماجرا نمی دانسته است. پاکستانی ها چیزی نمی دانستند. رئیس جمهوری امریکا تصمیم گرفت با پاکستانی ها ماجرا را در میان نگذارد. آنها از ما به شدت عصبانی بودند. رئیس جمهور پس از حمله من را به پاکستان فرستاد تا اوضاع را آرام کنم.
عدم انتشار مقاله هرش در نیویورکر که محل انتشار همیشگی گزارش های او است، با توجه به منبع ناشناس اش در مقاله پرسش برانگیز است. منتقدان می گویند هرش اخیراَ از مقالات تحقیقی که او را یک دهه پیش به شهرت بالایی رساند، فاصله گرفته است و به گزارش هایی مبتنی بر تیوری توطئه می پردازد. انتقادها همچنین متوجه این نکته است که سیمور هرش برای مقاله اش هیچ مدرک معتبر و شاهدی جز یک افسر پیشین امنیتی پاکستانی که دو دهه از فعالیت دور بوده است ارایه نمی کند.
