حدود دو هفته قبل ایران و گروه ۵+۱ روی برنامه یی هسته یی تهران توافق کردند. ولی اعلام این توافق، اولین اقدام در راستای برنامه هسته یی ایران است.
توافق اعلام شدۀ هسته یی بین ایران و قدرت های جهان، از یک سو مستلزم تصویب کانگرس ایالات متحده می باشد و از سوی دیگر باید مورد قبول رهبر ارشد روحانی ایران، آیت الله علی خامنه یی، قرار بگیرد.
اگر این توافق به مرحله عملی برسد، چه تاثیری بالای روابط کابل و تهران رو نما خواهد شد؟
شماری از تحلیلگران به این باورند که عملی شدن توافق هسته یی با ایران به خصوص رفع تعزیرات بالای آن کشور، می تواند تغییراتی در روابط تهران با منطقه رو نما کند، به شمول تغییرات سیاسی و اقتصادی با کابل.
محسن میلانی، استاد روابط بین المللی در پوهنتون فلوریدا جنوبی، می گوید که از سال ۲۰۰۱ میلادی که جنگ سرد میان تهران و واشنگتن ادامه داشت، برای کابل بسیار مشکل بود تا روابط خوب هم با ایران و هم امریکا داشته باشد.
آقای میلانی گفت "حالا انشاالله که این قرار داد امضا خواهد شد، برای کابل آسان تر خواهد تا با هر دو کشور یعنی امریکا و ایران بدون تنش روابط اش را ادامه دهد."
احتمال افزایش میزان تجارت میان کابل و تهران
علاوه بر آن، این تحلیلگر مقیم امریکا می گوید که رفع تعزیرات بالای ایران، حجم تجارت میان کابل و تهران را بیشتر و سهل تر خواهد کرد.
آقای میلانی افزود که از لحاظ اقتصادی، افغانستان و ایران برای همدیگر از اهمیت خاصی برخوردارند.
محدویت صادرات افغانستان
شماری از کارشناسان اقتصادی به این باورند که در صورت افزایش تجارت میان دو کشور، این ایران خواهد بود که نفع بیشتر را به دست خواهد آورد—نه افغانستان، زیرا در اکثر موارد ایران در تولید امتعه و خدمات در مقایسه با افغانستان از مزیت نسبی برخوردار است.
نجیب محمود، استاد پوهنحی حقوق و علوم سیاسی پوهنتون کابل، به این باور است که در شرایط فعلی افغانستان در حدی نیست تا کالا های داخلی اش را به ایران صادر کند.
آقای نجیب گفت "متاسفانه در شرایط فعلی افغانستان چیزی را برای صادر کردن داشته باشد. اگر قالین افغانی است، ایران هم قالین دارد. اگر میوه خشک است، ایران هم تقریبا در عین موقیعت قرار دارد."
او همچنین می گوید که از لحاظ فراهم آوری مواد غذایی و تولیدات صنعتی، تولیدات ایران در مقایسه با افغانستان از کیفیت بهتر برخوردار است.
اما آقای میلانی تاکید می کند که افزایش تجارت به نفع هر دو کشور افغانستان و ایران خواهد بود.
او افزودد "هر موقع که حجم تجارت زیاد گردد، به نفع هر دو کشور است و در هر رابطۀ اقتصادی، کشوری که اقتصاد بزرگ تر دارد و اقتصاد قوی تر دارد، مسلما، منفعت بیشتر به دست خواهد آورد."
مهم تر از همه، به باور آقای میلانی، در صورت لغو تعزیرات اقتصادی ایران، کار ساختار بندر چاه بهار پیش خواهد رفت و در نهایت اتکای افغانستان به پاکستان در قسمت رسیدن به ابحار، به پایان خواهد رسید.
سید مسعود، استاد پوهنحی اقتصاد پوهنتون کابل، نیز می گوید که در صورت عملی شدن توافق برنامه هسته یی ایران نه تنها به نفع تهران و کابل است، بلکه منافع منطقه را تامین خواهد کرد.
آقای مسعود گفت "امریکا و ایران هر دو از لحاظ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در افغانستان دست دراز و قابل لمس دارند. بنا بر این، در صورت لغو تعزیرات ایران، افغانستان قادر خواهد شد تا تکنالوژی منطقه را به قیمت ارزان و مناسب به دست بیاورد."
نزدیکی محتاطانۀ افغانستان با قدرت های منطقه یی
ولی این کار شناس اقتصاد به این باور است که قدرت های اقتصادی به مثابۀ آتش تلقی کرده هشدار می دهد که نباید به آتش بیش حد نزدیک شد.
آقای مسعود می گوید" عمدتا نزدیک شدن با قدرت های بزرگ جالب است. آنان مثل آتش اند. ما در میان قدرت های بزرگ قرار داریم: قدرت های منطقه یی مثل ایران، چین، پاکستان، هند و روسیه. آنان آتش استند که انسان می تواند آنرا لمس کند و خود را گرم کند، ولی زیاد نزدیک شدن به آنان، انسان را می سوزاند. بنا بر این، چنین روابط باید خوب مدیریت شود."
ولی آیا حکومت وحدت ملی توانایی مدیریت درست را با قدرت های منطقه یی از جمله ایران دارد؟
به باور آقای مسعود، چون افغانستان استراتیژی ملی اقتصادی ندارد، قادر نخواهد شد تا از وضیعت پیش آمده نفع لازم را به دست بیاورد.
این کارشناسان استدلال می کنند که با عملی شدن این توافقنامه کالا های ایرانی بدون فشار سیاسی امریکا به افغانستان افزایش خواهد یافت. اما به دلیل وضعیت جنگی و نبود ستراتیژی اقتصادی از این معامله منفعت لازم را به دست نخواهد آورد.
