امنیت ملی بامیان دو فرد متهم به عضویت در شبکۀ قاچاق آثار باستانی را بازداشت کرده و از نزد آنان دستگاهی به دست آمده است که می‌تواند انواع آثار باستانی مدفون زیر خاک را، ردیابی و تثبیت کند.
مسؤولین اداره محلی در ولایت بامیان می‌گویند که برعلاوه از نزد آن دو نفر سه جلد کتاب راهنمایی دست‌یابی به آثار باستانی زیر زمین نیز به دست آمده است.
به گفتۀ مقامات بامیان، در آن کتاب‌ها شیوه‌های دست‌یابی به آثار باستانیِ مدفون در زیر خاک تشریح شده است.
محمدطاهر زهیر، والی بامیان ادعا می‌کند که آن دستگاه و کتاب‌ها را شرکت ایرانی موسوم به "راکی" تهیه کرده است.
والی بامیان می‌گوید" این دستگاه پیشرفته که زریاب نامیده شده است، ظاهراً ساخت کشور ایران است و روز گذشته توسط نیروهای امنیت ملی بامیان کشف و ضبط شده است و دو نفر دیگر نیز با یک قرارداد که بین اعضای باند مافیایی آثار باستانی صورت گرفته بود، با چندین شماره تماس به دست آمده است".
از نزد این دو فرد مظنون به عضویت در باند قاچاق آثار باستانی، یک قرارداد با فهرست طویل از نام قاچاقبران آثار باستانی نیز به دست آمده است. اما ادارۀ امنیت ملی بامیان تا تحقیقات نهایی در این زمینه، از افشای نام آنان به رسانه خودداری می‌کند.
یکی از افرادی که به اتهام انتقال این دستگاه زریاب دستگیر شده است، با عدم افشای نامش، تمام اتهامات وارده را رد می‌کند. "کار ما قاچاق آثار باستانی نیست، ما طبق فرمایش یک عده این دستگاه را از ایران به افغانستان وارد کردیم".
مسؤولین امنیتی ارزش این دستگاه را بیش از هشتاد هزار دالر امریکایی می‌خوانند. با تماس‌های پیهم موفق به دریافت دیدگاه سفارت ایران در این زمینه نشدیم.
نگرانی از سرقت آثار باستانی
سرقت آثار باستانی بامیان از جمله نگرانی‌های عمده فرهنگیان آن ولایت محسوب می‌شود که به گفتۀ آنان در پانزده سال اخیر مسؤولین کمتر متوجه آن بوده اند.
حدود چهار سال قبل، یک شرکت سرک سازی به نام آباد راهان فارس ایران در ساحه دره کالوی ولسوالی شیبر بامیان، چندین نقاشی آثار دوره "شکار و گردآوری" را تخریب کرده بود.
مجتبی میرزایی مرمت کار آثار باستانی افغان می‌گوید که این آثار از دوره خط تصویری باقی مانده بود و به حدود 50 هزار سال قبل، زمانی که هنوز خط به وجود نیامده بود و مردم برای برقراری ارتباط از نقاشی کار می‌گرفتند، تعلق داشت.
آقای میرزایی، در صحبت با صدای امریکا گفت که اگر از قاچاق آثار باستانی بامیان جلوگیری صورت نگیرد، "یک فاجعه بزرگ فرهنگی رخ خواهد داد و اگر روند قاچاق به همین شکل پیش برود، بامیان برای همیش گمنام باقی خواهد ماند".
فرهنگیان ولایت بامیان با اظهار نگرانی از قاچاق و حفاری‌های غیرقانونی می‌گویند که در طی یک‌ونیم دهۀ اخیر ده‌ها مقبرۀ قدیمی در آن ولایت حفاری شده است.
آنان از حکومت می‌خواهند جلو قاچاق آثار باستانی افغانستان را از سوی باندهای قاچاقبر گرفته و اقدامات جدی در این زمینه روی دست گیرد.
لطیف عظیمی یکی از فرهنگیان بامیان می‌گوید که دولت در زمینۀ حفاظت از آثار باستانی چندان توجه نکرده است "ما تنها در ساحات بودا، شهرغلغله و شهر ضحاک محافظین داریم؛ اما در بسیاری نقاط نداریم که در معرض قاچاق و حفاری‌های غیرقانونی قرار دارند".
حفریات قانونی در بامیان
مسئوولین اداره اطلاعات و فرهنگ ولایت بامیان نیز نگران قاچاق آثار باستانی این ولایت اند اما می‌گویند که در جریان یک‌ونیم دهۀ اخیر در نتیجۀ حفاری‌های قانونی زمریالی طرزی، ده‌ها قلم آثار دوره‌های مختلف به دست آمده و به صورت مصؤون در اداره اطلاعات فرهنگ نگهداری می‌شود.
هنوز آمار دقیقی از ساحات حفاری‌شده و آثار باستانی موجود در بامیان در نزد ریاست اطلاعات و فرهنگ این ولایت موجود نیست.
احمد حسین احمدپور، آمر اطلاعات ریاست اطلاعات و فرهنگ ولایت بامیان در این باره به صدای امریکا گفت که با توجه به امکانات در دست داشته، "نمی‌توانند آنچنانیکه لازم است در زمینۀ جلوگیری از حفاری‌های غیر قانونی و قاچاق آثار باستانی کار نماییم؛ اما در ساحات مرکز ولایت بامیان از حفاری‌ها و قاچاق آثار باستانی جلوگیری شده است".
درطی یازده سال گذشته پروفیسور زمریالی طرزی باستان‌شناس فرانسوی - افغان تبار بیش از پنج معبد دورۀ بودایی و ده‌ها قلم آثار باستانی منقول را در آن ولایت کشف کرده است.
بامیان از ولایات امن و باستانی در مرکز افغانستان است که علاوه بر دو مجسمۀ تخریب شدۀ بودا، در آن ولایت صدها معبد، آبدۀ تاریخی و آثار باستانی ادوار مختلف وجود دارد.
