با فرارسیدن فصل سرما و بارش برف‌های زمستانی، زندگی صدها خانواده مغاره نشین در ولایت مرکزی بامیان دشوارتر از قبل می‌شود.
در اطراف مغاره‌های مجسمه‌های تخریب شده بودا در بامیان در حالی که مکان مناسب زندگی نیست، نزدیک به ۳۰۰ خانواده؛ در مغاره‌های نمناک و سردی زندگی می‌کنند که فقر و تنگ‌دستی و فرار سیدن فصل سرما بیشتر حیات آنان را تهدید می‌کند.
اکثریت خانواده‌های مغاره نشین می‌گویند که به سختی قادر به تهیه دو وعده غذا می‌شوند؛ اما بیشتر آنان توان تهیه مواد سوخت برای گرم‌کردن این مغاره‌های دل کوه را ندارند.
این مغاره نشینان می‌گویند که سرمای شدید بیشتر از همه حیات اطفال آنان را تهدید کرده و حتی برخی اوقات اطفال آنان قربانی سرما و امراض گونا‌گون می‌شوند.
عزیز یکی از مغاره نشینان بامیان می‌گوید، نبود امکانات رهایشی در این مغاره‌ها زندگی را برای آنان دشوارتر ساخته است.
عزیز می گوید "شب‌ها به خاطر روشنایی خانه اریکین روشن می‌کنیم، دود اریکین در بسیاری اوقات سبب بروز امراض تنفسی می‌شود و از اثر سرما اطفال و زنان اسهال خونی پیدا کرده، بدن شان پندیده، ما توان تداوی آنان را نداریم فقط چیزی که تهیه می‌توانیم پرستامول است که قیمت آن نسبتأ پایین است".
بیشتر از همه اطفال این مغاره نشینان قربانی فقر و تنگ‌دستی شده اند. خانواده‌های مغاره نشین می‌گویند که به دلیل عدم دسترسی به نان و غذای سالم آنان مجبورند اطفال شان را برای انجام کارهای شاقه بفرستند.
حسین پیرمردی که حدود ۵۵ سال سن دارد و پدر سه فرزند خُردسن است، می‌گوید" به دلیل اقتصاد ضعیف وتنگ دستی بچه هایم را برای کارمی‌فرستم تا یک لقه نان پیدا کنند وفعلا از رفتن به مکتب بازمانده اند".
از سویی هم بخش اطفال دفتر کمیسیون مستقل حقوق بشر در ولایت بامیان می‌گویند که بیشتر از همه کودکان این مغاره نشینان دچار آسیب‌های جدی استند.
عبدالله شایگان مسؤول بخش اطفال دفتر کمیسیون مستقل حقوق بشر در بامیان می‌گوید "این اطفال به دلیل فقر اقصادی خانواده‌های شان و عدم توجه دولت از حقوق اقتصادی و اجتماعی شان کاملآ محروم اند و روز به روز شمار این اطفال در بامیان در حال افزایش اند".
در همین حال شماری از این خانواده‌های مغاره نشین می‌گویند؛ از بس که از دولت در زمینه توزیع سرپناه، امکانات رهایشی و کمک وعده‌های رنگارنگ شنیده اند، خسته شده اند.
این مغاره نشینان از دولت، سرمایه‌گذاران ملی و نهادهای کمک‌کننده می‌خواهند تا در فصل سرما و زمستان به زندگی رقت‌بار آنان بیشتر توجه صورت گیرد.
گرچند اداره محلی بامیان و ریاست اطلاعات و فرهنگ این ولایت بارها وعده سپرده اند که به فرهنگ مغاره نشینی در این ولایت پایان خواه ند داد و در زمینه توزیع سرپناه اقدامات جدی انجام می‌دهند؛ اما تاکنون اقدام موثر در این زمینه صورت نگرفته است.
عبدالرحمن احمدی مسؤول مطبوعات و سخنگوی اداره محلی بامیان می‌گوید"نهادها و ادارات ذیربط در بامیان مکلف اند تا به وضعیت زندگی خانواده‌های مغاره نشین به خصوص زنان و اطفال آنان توجه صورت گیرد".
نزدیک به ۳۰۰ خانواده فقیر و بی‌بضاعت در مغاره جواز صلصال و شهمامه از ۱۴ سال بدین‌سو زندگی می‌کنند. مغاره‌های که در دوران جنگ‌های داخلی سنگرهای جنگ‌جویان و ذخیره گاه‌های مهمات آنان بودند.
اداره محلی بامیان با نهادهای خیریه در۱۴ سال اخیر تنها موفق به اسکان برای حدود ۲۰ خانواده مغاره نشین شده است؛ اما افزایش ناآرامی، جنگ، فقر و بیکاری، به شمار این مغاره نشینان افزایش داده است.
