وزارت کار و امور اجتماعی افغانستان اعلام کرده است که حدود ۳.۷ میلیون کودک در سراسر این کشور از آموزش بازمانده و ۱.۹میلیون کودک مشغول کارهای شاقه استند.
جنگ، فقر و خشکسالی از عواملی است که باعث شده است کودکانی که واجد شرایط رفتن به مکتب استند، از آموزش محروم شده و در کوره‌ها خشت پزی، کارخانه‌های قالین بافی، دکان‌های فلزکاری، هوتل‌ها، موترشویی‌ها نانوایی‌ها یا هم در جاده‌ها سرگرم کار شوند.
سازمان‌های حقوق بشری با ابراز نگرانی از این وضعیت گفته اند که محرومیت کودکان از آموزش و مشغولیت شان در کارهای شاقه، آینده آنها را با خطر مواجه کرده و حتی احتمال دارد که آنها در دام گروه‌های مافیایی و تبهکار بیافتند.
نان آوران خانواده
شمار زیادی از کودکان کارگر افغانستان، تنها نان آوران خانواده‌های‌شان استند و شماری از آنان سرپرست خانوادۀ شان را در جنگ و وقایع امنیتی یا دیگر رویدادها از دست داده اند.
عاصم، ۱۴ ساله که در با برادر کوچکترش در کنار یکی از خیابان‌های مزدحم شهر کابل کریدت کارت تلیفون، سگرت و ساجق می‌فروشد، نان آور خانوادۀ پنج نفری است و با درآمد ۲۵۰ تا ۳۰۰ افغانی در روز، از کرایۀ خانه گرفته تا دیگر مخارج خانوادۀ خود را تامین می‌کند.
عاصم که به گفتۀ خودش تا صنف پنج مکتب درس خوانده است، پس از آنکه پدرش در یک حادثه آسیب دید و توان کار را از دست داد، متکفل خانوادۀ خود شده است. او آرزو دارد که روزی "یک دکان بزرگ" در یکی از مارکیت‌های شهر داشته باشد تا بتواند راحت تر کار کند.
نورالحق، نیز همانند عاصم نان آور خانواده‌اش است. او ۱۶ سال دارد و تا صنف هفت مکتب درس خوانده است، اما بعد از اینکه پدرش را در یکی از حمله‌های انتحاری از دست داد، مکتب را رها کرد و به کار در یک دکان فلزکاری به کار آغاز کرد.
نورالحق می‌گوید که یک برادر و یک خواهر کوچک تر دارد و تلاش می‌کند تا آنها به مکتب بروند و از آموزش محروم نشوند. او که علاقه ندارد برادر کوچکترش نیز مانند خودش کار شاقه کند، آرزومند است که برادرش روزی داکتر شود.
تأثیرات روانی کار شاقه روی زندگی کودکان
به باور روان شناسان، کارهای شاقه بالای روحیه و روان کودکان کارگر، تأثیرات منفی زیادی برجای می‌گذارد.
زهرا میرزایی، روان‌شناس کودک می‌گوید که کارهای شاقه و کار در محیط خشن، باعث می‌شود که کودکان نیز با روحیه خشن و عقده‌ای بزرگ شده و بعدها با خانواده و فرزندان شان نیز با خشونت رفتار کنند.
خانم میرزایی به صدای امریکا گفت "کار برای کودک نیست، کودک باید کودکی کند و از کودکی خود لذت ببرد. کار برای بزرگ سالان است."
بازگرداندن کودکان کارگر به مکتب
وزارت معارف افغانستان در تلاش است تا کودکان کارگر را که از آموزش باز مانده اند، دوباره شامل مکتب کند.
نوریه نزهت، سخنگوی وزارت معارف افغانستان به صدای امریکا گفت که آن وزارت در تلاش است تا با جلب همکاری های بین المللی و مردمی، ۳.۷ میلیون کودکی که از آموزش محروم اند، به ممکتب باز گردانده شوند.
بانو نزهت گفت که وزارت معارف افغانستان برای شناسایی عوامل بازماندن کودکان از مکتب، سرگرم انجام یک سروی است.
به گفتۀ سخنگوی وزارت معارف افغانستان، این سروی در ۱۲۹ ولسوالی افغانستان انجام می‌شود و کار آن در ۲۰ ولسوالی به پایان رسیده و ۱۶ هزار کودک که از مکتب بازمانده‌اند، شناسایی شده است.
سخنگوی وزارت معارف افغانستان گفت که پس از شناسایی این کودکان، با همکاری نهادهای حمایت کننده از معارف افغانستان، برنامه‌هایی برای شامل کردن این کودکان در مکتب، روی دست گرفته خواهد شد.