حیدر علی معطر حدود یک ماه پیش به خاطر کمک کردن در یک سلسله بم گذاری های گروه افراطی دولت اسلامی در بغداد، به دهشت افگنی محکوم شد. اکنون این جوان ۲۱ ساله مایل نیست که صحبت کنندۀ یک برنامۀ مشهور و زندۀ تلویزیونی باشد.
برنامۀ تلویزیونی "در چنگال قانون" محکومین دهشت افگنی را در یک تقابل عجیب و غریب با هم روبرو می سازد. این برنامه که از تلویزیون دولتی العراقیۀ عراق نشر می شود، به هدف جلب حمایت به نیرو های امنیتی آن کشور است که شکست تلخی را از گروه دولت اسلامی چشید، گروهی که اکنون یک سوم قلمرو عراق را زیر اداره دارد.
در یک روز سرد و مه گرفتۀ هفتۀ گذشته مجریان و شاملین این برنامه در محل یکی از حملاتی آمدند که معطر به انجام آن حمله محکوم است. همه شاملین برنامۀ در چنگال قانون در هشت موتر و هاموی نیرو های نظامی به محل حادثه آورده شدند.
حینکه معطر با لباس های زرد محبوسین زندان از واسطۀ زرهی سربازان عراقی پیاده شد، خود را رو در روی بستگان و بازماندگان قربانیان این حمله یافت. همۀ آنان از پشت سیم های خاردار،بر ضد وی شعار می دادند و یکی هم می گفت "او را به من بسپارید- من او را قطعه قطعه خواهم کرد."
پس از تکمیل شدن آمادگی ها برای تصویربرداری، احمد حسن مجری برنامه، این زندانی مرعوب را مورد پرسش قرار می دهد و از وی در مورد جزئیات حلمۀ که بدان اعتراف کرده است، سوال می کند.
سپس معطر با قربانیان و بازماندگان حملات مقابل ساخته می شود و در آغاز مرد جوانی سوار بر چوکی معلولین یا ویلچیر در حالی که می گرید به صحنه آورده می شود، این جوان پدرش را در یکی از حملات از دست داده بود. معطر نیز با دیدن این صحنه تلختر از قربانی رویداد می گرید.
عراق از یک دهه به اینسو، هم در زمان حضور نیرو های به رهبری ایالات متحده و هم پس از آن تقریباً همه روزه شاهد بم گذاری ها و سایر حملات دهشت افگنی بوده است. اما پیام اساسی برنامۀ در چنگال قانون که از یک سال به اینسو تصویر برداری آن آغاز شده است، این است تا نیرو های امنیتی عراق عاملین جنایات را به عدالت بکشانند.
حسن، مجری این برنامه به خبرگزاری اسوشیتدپرس گفت که او و تیم اش می خواهند برنامه یی را تولید کنند که شواهد روشن و قاطع را با شرح کامل رویداد به بینندگان عراقی ارایه کند. او می گوید که با استفاده از ویدیو های کمره های نظارتی نشان داده می شود که چگونه متهم موتر را به اینجا آورد، چگونه آن را انفجار داد و در نهایت کشتار را انجام داد.
مستند دهشت افگنی
قسط های این برنامه با نحوۀ دستگیری مظنون توسط نیرو های امنیتی عراق دنبال می شود. پولیس به تصویربرداران این برنامه اجازه می دهد تا مدارک – واسکت های انتحاری، تجهیزات انفجار بم، نشان انگشت و سایر نشانه های اثباتیۀ جرم- را فلمبرداری کنند.
حسن گفت "ما به بینندگان تصاویر را همراه با شواهد نمایش می دهیم تا در مورد فرد جنایتکار هیچ جای شکی باقی نماند و او به کیفر جنایات خود برسد."
این برنامه تمام دهشت افگنان مظنون را نشان می دهد که در مصاحبه های یک به یک، به جرایم شان اعتراف می کنند. حسن می گوید که قسط های برنامۀ در چنگال قانون تنها پس از آن فلمبرداری می شود که مجرمین در حضور قضات و محکمه به جرم شان اقرار کنند. او پافشاری می کند که ناممکن است که متهمین این برنامه بیگناه باشند.
مجری برنامۀ در چنگال قانون شرح داد که نخست محکمه اعتراف ابتدایی را می گیرد و سپس بر اساس قانون لازم است که متهمین در حضور قضات اعتراف کنند، سپس به تیم وی اجازه داده می شود که تصویربرداری را آغاز کند.
گروه های مدافع حقوق بشر از دیرزمان در مورد نشر اعترافات زندانیان ابراز نگرانی کرده و گفته اند که اکثر آنان قادر به برقراری ارتباط با بیرون زندان نبوده و در تاسیسات مخفی نگهداری می شوند.
دوناتیلا روفیرا، پژوهشگر سازمان عفو بین المللی در پاسخ ایمیلی به اسوشیدپرس نگاشته است "نظام عدلی و قضایی {عراق} ناقص است و حقوق زندانیان به ویژه کسانیکه به حملات دهشت افگنی متهم اند، روزمره نقض می شود، تقریباً ناممکن است که باور کرد که آنان قادر به بیان آزادانۀ گفته های شان باشند."
روفیرا همچنان نوشته است "در ماه های اخیر، که من در عراق سپری کرده ام، کم و بیش تمام خانواده هایی را ملاقات کرده ام که یکی از بستگان شان زندانی اند، شکایت داشته اند که به آنان دسترسی داده نمی شود و وکلای مدافع نیز این حقیقت را تایید می کنند."
سازمان عفو بین المللی در ماه سپتمبر با نشر بیانیه یی نگرانی های دیرینۀ خود را در مورد نظام عدلی عراق بازگو کرده گفت "اکثر متهمین دهشت افگنی که مجرم شناخته شده و به حبس های دراز مدت و حتا مرگ محکوم شده اند، اساس آن اعترافاتی است که به زور شکنجه گرفته شده است."
چنین نگرانی هیچ و یا هم به ندرت از تلویزیون عراق نشر می شود، جاییکه برنامه ها یکایک، نیرو های امنیتی را تمجید می کند. خوانندگان در میان صفوف سربازان آهنگ های میهنی و ملی می سرایند. در یک برنامۀ دیگر به نام "واکنش سریع" یک خبرنگار با سربازان مصاحبه می کند و هدف آن است تا به مبارزه بر ضد افراطگرایان چهرۀ بشری بدهد.
نیرو های عراقی به حمایت شیعیان و شبه نظامیان کرد و نیز حملات هوایی ائتلاف به رهبری ایالات متحده، برخی ساحات را از تصرف شورشیان گروه دولت اسلامی خارج کرده اند، اما هنوز هم یک سوم خاک آن کشور به شمول موصل، دومین شهر بزرگ عراق، زیر ادارۀ تام تندروان است.
مقام های عراقی پا فشاری می کنند که در پشت برنامۀ در چنگال قانون این هدف نهفته نیست تا پیام انصراف به مردم رسانده شود، بلکه به گفتۀ آنان اکثر دهشت افگنان با دیدن قربانیان در این برنامه نادم و پشیمان می شوند و پیش از آنکه از دایرۀ قانون پا فراتر بگذارند، یکبار دیگر در مورد عمل شان به تفکر واداشته می شوند.
گزارش: خبرگزاری اسوشیتدپرس
برگردان: نجیب الله احمدیار
