دوهزار و سیزده سال پر تحول و امیدوار کننده در ایران بود، اما تحلیلگران می گویند که آزمایش اصلی این تغییرات در سال ۲۰۱۴ صورت خواهد گرفت، چون انتظار می رود که ایران تغییرات بیشتر دایمی را در مشی خود رونما سازد.
توافق ابتدایی میان ایران و شش قدرت جهان در ماه نومبر یک لحظۀ قابل مکث بود، چون قرار شد که ایران در بدل سهل شدن برخی تحریم های اقتصادی غرب، برنامۀ هسته یی خود را محدود سازد. توافق یاد شده سرپوشی بر یک سال پر از تغییر در ایران بود.
درست یک سال پیش، محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور پیشین ایران با بیانات نا هنجار بر ضد غرب، از گفتگو های بنیادی در مورد برنامۀ هسته یی تهران سرپیچی می کرد تا اینکه مدیریت نادرست وی و تحریم های اقتصادی غرب، اقتصاد ایران را فلج کرد.
سپس، در ماه جون، رایدهندگان ایرانی حسن روحانی، سیاستمدار نسبتاً اعتدالگرا را به صفت جاگزین احمدی نژاد برگزیدند. چشمگیرتر از همه اینکه، آیت الله علی خامنه یی آشکارا از رویکرد جدید و ملایم آقای روحانی پشتیبانی کرد.
ریچارد لی بارون، دیپلومات پیشین امریکایی می گوید که همۀ این انکشاف ها یکی پی دیگر به توافق موقت هسته یی ماه نومبر در ژنیو منتهی شد.
بارون می گوید "این انکشاف را به عنوان یک تفاوت شگرف می نگرم، اما از روی مصلحت اندیشی نباید بر آنچه می گذرد بیش از حد حساب کرد. فکر می کنم که ۲۰۱۴ یک سال کلیدی در تشخیص این موضوع است که آیا ایران در مسیر تغییر ستراتیژیک قرار دارد یا خیر."
امیدواری به توافق درازمدت
لی بارون به این باور است که با فراخوان از ایران برای اذعان بیشتر برای رسیدن به یک توافق درازمدت هسته یی، جدال داخلی میان محافظه کاران و اعتدالگرایان از سرگرفته خواهد شد.
اما مارک فیتزپتریک، پژوهشگر در انستیتیوت بین المللی مطالعات ستراتیژیک لندن می گوید که کم از کم ماه های آینده بر مذاکرات تمرکز خواهد داشت.
فیتزپتریک می گوید "اگر برنامۀ هسته یی محدود نمی شد، پیشرفت آن فراتر از خط قرمز تعیین شده از سوی اسرائیل تا تابستان آینده محتمل می بود و همچنان امکان زیاد می رفت که گزینۀ اقدام نظامی در عمل پیاده شود."
فیترپتریک و لی بارون هر دو، اطمینان دهی رهبران ایران را از عدم علاقمندی به ساختن سلاح هسته یی به دیدۀ شک می نگرند. این تحلیلگران استدلال می کنند که مقام های ایران می خواهند چنین گزینه یی را برای آینده نگهدارند و در عین حال با سهل ساختن تحریم های اقتصادی غرب قناعت مردم خود را فراهم سازند.
فیتزپتریک می گوید، اینکه ایران تا چه حدی تحریم ها را خواهد پذیرفت و در صورتیکه بخواهد تا چه مدت زمانی تسلیحات هسته یی را انکشاف خواهد داد، هر دوتا کنون معما و پرسش برانگیز باقیمانده است.
تحلیلگران به این باور اند که پس از گذشت شش ماه، هر گونه پیشرفت مذاکرات هسته یی ایران می تواند نگرانی ها را در شرق میانه و غرب کاهش دهد و حتا روزنۀ همکاری ها را در خصوص سایر مسایل به ویژه سوریه باز کند. اما ناسازگاری در این زمینه می توان فصل جدیدی از تنش های سالیان اخیر را بگشاید.
توافق ابتدایی میان ایران و شش قدرت جهان در ماه نومبر یک لحظۀ قابل مکث بود، چون قرار شد که ایران در بدل سهل شدن برخی تحریم های اقتصادی غرب، برنامۀ هسته یی خود را محدود سازد. توافق یاد شده سرپوشی بر یک سال پر از تغییر در ایران بود.
درست یک سال پیش، محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور پیشین ایران با بیانات نا هنجار بر ضد غرب، از گفتگو های بنیادی در مورد برنامۀ هسته یی تهران سرپیچی می کرد تا اینکه مدیریت نادرست وی و تحریم های اقتصادی غرب، اقتصاد ایران را فلج کرد.
سپس، در ماه جون، رایدهندگان ایرانی حسن روحانی، سیاستمدار نسبتاً اعتدالگرا را به صفت جاگزین احمدی نژاد برگزیدند. چشمگیرتر از همه اینکه، آیت الله علی خامنه یی آشکارا از رویکرد جدید و ملایم آقای روحانی پشتیبانی کرد.
ریچارد لی بارون، دیپلومات پیشین امریکایی می گوید که همۀ این انکشاف ها یکی پی دیگر به توافق موقت هسته یی ماه نومبر در ژنیو منتهی شد.
بارون می گوید "این انکشاف را به عنوان یک تفاوت شگرف می نگرم، اما از روی مصلحت اندیشی نباید بر آنچه می گذرد بیش از حد حساب کرد. فکر می کنم که ۲۰۱۴ یک سال کلیدی در تشخیص این موضوع است که آیا ایران در مسیر تغییر ستراتیژیک قرار دارد یا خیر."
امیدواری به توافق درازمدت
لی بارون به این باور است که با فراخوان از ایران برای اذعان بیشتر برای رسیدن به یک توافق درازمدت هسته یی، جدال داخلی میان محافظه کاران و اعتدالگرایان از سرگرفته خواهد شد.
اما مارک فیتزپتریک، پژوهشگر در انستیتیوت بین المللی مطالعات ستراتیژیک لندن می گوید که کم از کم ماه های آینده بر مذاکرات تمرکز خواهد داشت.
فیتزپتریک می گوید "اگر برنامۀ هسته یی محدود نمی شد، پیشرفت آن فراتر از خط قرمز تعیین شده از سوی اسرائیل تا تابستان آینده محتمل می بود و همچنان امکان زیاد می رفت که گزینۀ اقدام نظامی در عمل پیاده شود."
فیترپتریک و لی بارون هر دو، اطمینان دهی رهبران ایران را از عدم علاقمندی به ساختن سلاح هسته یی به دیدۀ شک می نگرند. این تحلیلگران استدلال می کنند که مقام های ایران می خواهند چنین گزینه یی را برای آینده نگهدارند و در عین حال با سهل ساختن تحریم های اقتصادی غرب قناعت مردم خود را فراهم سازند.
فیتزپتریک می گوید، اینکه ایران تا چه حدی تحریم ها را خواهد پذیرفت و در صورتیکه بخواهد تا چه مدت زمانی تسلیحات هسته یی را انکشاف خواهد داد، هر دوتا کنون معما و پرسش برانگیز باقیمانده است.
تحلیلگران به این باور اند که پس از گذشت شش ماه، هر گونه پیشرفت مذاکرات هسته یی ایران می تواند نگرانی ها را در شرق میانه و غرب کاهش دهد و حتا روزنۀ همکاری ها را در خصوص سایر مسایل به ویژه سوریه باز کند. اما ناسازگاری در این زمینه می توان فصل جدیدی از تنش های سالیان اخیر را بگشاید.