مناطق قبایلی پاکستان، منشأ نگرانی های آینده

خروج متوقعۀ نیرو های خارجی از افغانستان در پایان سال روان از افغانستان، توجه تازه یی را بر مناطق ناآرام قبایلی مرزی پاکستان متمرکز ساخته است.

ساحات بی قانون قبایلی پاکستان از گذشته های دور خارج از ادارۀ حکومت آن کشور بوده است، اما اکنون آگاهان نگران اند که اگر گروه های تندرو مستقر در ساحات قبایلی به همین لجام گسیختگی باقی بمانند و نیرو های خارجی افغانستان را ترک گویند، این ساحه ممکن به محراق دهشت افگنی بین المللی مبدل شود.

ساحات نیمه خود مختار قبایلی پاکستان با جمعیت حدود پنج میلیون نفر عمدتاً از هفت ساحۀ قبایلی تشکیل شده است، اما تمام این ساحات یک مرز مشترک با افغانستان دارند.

ساحات بی قانون قبایلی از دیرزمان پناهگاه فراریان و گروه های تبهکار دخیل در آدم ربایی و قاچاقبران مخدرات و اسلحه بوده است.

در سالیان ۱۹۸۰ این ساحه محل آموزش جنگجویان افراطی افغان و عرب بودکه به حمایت ایالات متحده امریکا در جنگ بر ضد اشغال افغانستان از سوی قشون سرخ شوروی پیشین اشتراک داشتند.

احمد رشید، نویسنده و پژوهشگر پاکستانی می گوید که در سال های ۱۹۸۰ ساحات قبایلی زباله دانی اسلحه و مهماتی بود که ادارۀ استخبارات مرکزی ایالات متحده یا CIA و سازمان استخبارات نظامی پاکستان یا ISI آنرا به مجاهدین افغان سرازیر می کردند.

میراث جنگ سرد

منتقدین می گویند که در سال های پس از خروج قشون سرخ از افغانستان، ادارۀ استخبارات پاکستان به مساعدت گروه های مستقر در ساحات قبایلی ادامه داد تا از آن طریق در افغانستان نفوذ پیدا کند.

آقای رشید می گوید که از آن زمان تا کنون، مناطق قبایلی به عنوان پایگاه کلیدی برای شورشگری در افغانستان باقی ماند و پس از تهاجم به رهبری ایالات متحده به افغانستان این ساحات با فراهم آوری پایگاه به طالبان افغان، نقش عمده یی را در طراحی و انجام حملات بر ضد نیرو های افغان و سربازان خارجی مستقر در افغانستان بازی کرد.

حکومات افغانستان و ایالات متحده همواره گفته اند که ساحات قبایلی پاکستان از سوی تندروان برای انجام حملات مرگبار بر ضد نیرو های ائتلاف به رهبری ایالات متحده در افغانستان کار گرفته می شود.

ارتش پاکستان حملاتی را بر ضد چندین گروه مستقر در ساحات قبایلی انجام داد، اما نه به آن گستردگی که افغانستان و ایالات متحده برای سرکوب تندروان خواهان آن بودند.

با افزایش شورشگری بر ضد نیرو های ائتلاف به رهبری ایالات متحده در افغانستان، قوای نظامی ایالات متحده با کاربرد عملیات طیاره های بی پیلوت، رهبران تندروان را در ساحات قبایلی هدف قرار داد، رویکردی که مایۀ رنجش عمیق در پاکستان شد.

قربانی های میزبان

بر خلاف ادعای مقامات افغان که حکومت پاکستان را به حمایت از گروه های تندرو مستقر در مناطق قبایلی متهم می کنند، مقامات پاکستانی می گویند که تندروان مستقر در ساحات قبایلی مرزی حملاتی را بر ضد پاکستان نیز انجام داده و هزاران نفر را به خاک و خون کشیده اند.

عبدالقادر بلوچ، وزیر دولت پاکستان در امور مناطق سرحدی می گویدکه با وصف تلاش های حکومت پاکستان و تهاجم نظامی ارتش آن کشور، چالش های فراوان برای آوردن این ساحه زیر ادارۀ دولت وجود دارد.

به گفتۀ آقای بلوچ مهاجرت و بیجا شدگی به پیمانۀ زیاد، افراطگرایی گسترده میان اجتماع قبایلی و کشتار های هدفمندانه، حکومت پاکستان در اصلاح وضعیت در مناطق قبایلی عاجز ساخته و در نهایت امر اختلالی را در بافت های موجود اجتماعی این ساحات به وجود آورده است.

حکومات در پاکستان همواره ترجیح داده اند تا در عوض پیاده کردن ستراتیژی های سردرگم نظامی یا سیاسی، وضعیت موجود را در ساحات قبایلی حفظ کنند.

یوسف رحیم، رئیس ادارۀ نظارت از پروژه ها در ساحات قبایلی می گویدکه مشکلات دیرینۀ اقتصادی و اجتماعی در ساحات قبایلی وجود دارد که هرگونه مداخله را در این ساحه دشوار می سازد.

آقای رحیم می گوید که شصت در صد جمعیت ساحات قبایلی زیر خط فقر زندگی می کنند و فعالیت های اقتصادی در این ساحات ناچیز است. به باور وی بیکاری و موضوعات وابسته به آن در حال افزایش است و مزید بر آن میزان سواد در این ساحات ۱۷ در صد است.

تهدید جهانی

حکومت پاکستان همواره گفته است که تندرویی برخاسته از مناطق قبایلی به مثابۀ تهدیدی به پاکستان است. حکومت به رهبری نواز شریف، صدر اعظم پاکستان در تلاش مذاکرات صلح با تحریک طالبان پاکستان است، اما در عین حال تهاجم نظامی بر مناطق قبایلی مرزی را نیز نفی نکرده است.

برخی تاسیسات هسته یی پاکستان در مناطق قبایلی آن کشور موقعیت دارد که این خود نگرانی دیگری را از ناحیۀ مسلط شدن تندروان مستقر در آن ساحات بر این تاسیسات ایجاد کرده است.

مقام های پاکستانی اصرار می ورزند که تسلیحات هسته یی آن کشور از شر تندروان در امان است، اما ماروین وینباوم، تحلیلگر امریکایی می گوید که با خروج نیرو های بین المللی از افغانستان، سد نیرومندی از پیش روی گروه های تندرو در ساحات برداشته شده و آنانرا به یک تهدید مرگبار جهانی مبدل ساخته می تواند.

بررسی های جدید نشان می دهدکه اکثریت ساکنان ساحات قبایلی طرفدار مبدل شدن آن ساحه به یک ایالت مانند سایر بخش های پاکستان اند. انکشافی که می تواند سبب ایجاد نیروی پولیس و محاکم برای حل و فصل مناقشات و در نهایت نفوذ قوی دولت و از میان برداشتن لانه های تندروان شود.

گزارشگر: ایاز گل
برگردان: نجیب الله احمدیار