در چندین دهه گذشته٬ افغانستان پایگاهی برای تندروان از کشور های مختلف جهان بوده است. تندروان آسیای مرکزی از این امر نیز مستثنی نیست.
تعداد دقیق تندروان اسلامگرا از کشور های آسیای مرکزی که در افغانستان فعالیت دارند، معلوم نیست. ولی آگاهان تعداد آنان را بین سه هزار و پنجصد تا پنج هزار نفر تخمین می کنند که اکثر آنان با خانواده های شان بین افغانستان و پاکستان رفت و آمد دارند.
شماری از تحلیگران سیاسی و نظامی مثل جاوید کوهستانی، می گوید که تندروان آسیای مرکزی که بخش اعظم آنان را شهروندان ازبکستان تشکیل می دهد، از چندین دهه به این سو در جنگ های افغانستان دخیل بوده اند و در زمان حاکمیت طالبان بر ضد مخالفین رژیم طالبان می جنگیدند.
آقای کوهستانی می گوید که تندروان آسیای مرکزی در نا آرامی ها شمال و شمال شرق افغانستان نقش برازنده یی داشته اند.
آقای کوهستانی به رادیو آشنا صدای امریکا گفت: به طور آشکار این تندروان عامل جنگ های که در بدخشان، کندز، تخار، فاریاب، جوزجان و سرپل صورت گرفت، بودند. آنان عمده ترین گروه جنگی را تشکیل می دهند.
آقای کوهستانی می گوید که این تندروان مکانی برای عقب نشینی ندارند و روی همین دلیل تا آخرین لحظۀ حیات جنگ می کنند و چون برای سال های متمادی از دوران طالبان تا حال جنگیده اند، در جنگ تجارب خوب آموخته اند—به خصوص در جنگ های چریکی.
ولی به گفتۀ آقای کوهستانی، بخشی از این تندروان در ولایت زابل از گروه دولت اسلامی یا داعش حمایت می کند.
آقای کوهستانی گفت: یک بخشی از این تندروان را قاری عثمان که رهبری جنگجویان آسیای مرکزی را دارد، فعلا در ولسوالی خاک در ولایت زابل رهبری می کند و کاملا مربوط به جریان داعش است.
پس از سقوط طالبان در اواخر ۲۰۰۱ میلادی، تندروان آسیای مرکزی به سمت مرز های شرقی افغانستان با شبکه القاعده که از قبل با آن گروه در تماس بود، پیوستند و خانواده های شان بیشتر در وزیرستان شمالی پاکستان مسکن گزین شدند.
ولی پس از مدتی، اختلافات میان تندوران پاکستانی و آسیای مرکزی آغاز شد که جنگ های خونین را میان آنان در پی داشت تا بالاخره به گفتۀ وحید مژده کارشناس سیاسی افغان،این تندوران مجبور شدند به مناطق خاک افغان و نو بهار ولایت زابل که تحت کنترول طالبان قرار داشت، مسکن گزین شدند. ولی بعد شماری از آنان با داعش یکجا شدند.
آقای مژده به رادیو آشنا صدای امریکا گفت: از اوایل ۲۰۱۵ تندروان آسیای مرکزی به گروه داعش بیعت کردند و به طرف شمال افغانستان رفتند. زنان و اطفال این تندروان توسط موتر رفتند که شماری از آنان توسط امنیت ملی دستگیر شدند.
آقای مژده می گوید که برخلاف سایر تندروان، زنان تندرو آسیای میانه نیز در جنگ های افغانستان سهم دارند.
به گفته آقای مژده یکی از مشخصات این جنگجویان این است که زن و مرد شان آموزش نظامی دیده اند؛ همۀ آنان می جنگند و تمام شان جنگجو استند.
نزدیکی تندروان آسیای مرکز با طالبان
آقای کوهستانی می گوید که جمعه نمنگانی و طاهر یولداش، دو رهبر عمدۀ تندروان آسیای مرکزی بودند که حرکت اسلامی ازبکستان را رهبری می کردند. نمنگانی و یولداش در دوران حاکمیت طالبان "به صورت رسمی حکومت موقت، عبوری و در حال تبعید آسیای مرکزی را افغانستان ایجاد کردند.
تحلیلگران افغان در نقش تندروان آسیای مرکزی در نا آرامی های افغانستان اتفاق نظر دارند، ولی شماری از کارشناسان خارجی دیگر به این باورند که این تندروان نقشی برازندۀ در جنگ های افغانستان ندارند.
علی نوری زاده، رئیس مرکز پژوهشی ایران و عرب مستقر در لندن، به این باور است که تندروان آسیای مرکزی که بیشتر به افکار افراطی سلفی ها پابند اند در میان مردم افغانستان جایگاهی ندارند، مردم افغانستان به صورت عموم بر خلاف افکار و اعمال تندروی استند.
آقای نوری زاده اصرار می کند که رویداد های اخیر شهر کندز مصداق این ادعا است. و ادعا می کند که پاکستان در تقویت و حمایت تندروان آسیای مرکزی نیز دخیل است.
آقای نوری زاده به رادیو آشنا صدای امریکا گفتک ه از نقشۀ پاکستان غافل نباید شد. اگر هر نوع حرکت اسلامی توام با تندروی در افغانستان ریشه یابی شود، به آی اس آی پاکستان مرتبط می شود. به گفته نوری زاده، سازمان اطلاعات نظامی پاکستان علاقۀ ندارد که حکومت دموکراتیک در افغانستان بیاید و مردم آن کشور به رفاه و سعادت برسند. بنا بر این از هر نوع وسیله استفاده می کند.
مجیب الرحمان رحیمی، سخنگوی رئیس اجرائیه افغانستان، با تائید حضور تندروان آسیای مرکزی در جنگ های افغانستان تاکید بر همکاری و همآهنگی بیشتر کشور های منطقه شد.
آقای رحیمی گفت که حکومت افغانستان خواهان همکاری بیشتر در سطح امنیتی و تمرکز فشار، عملیات و تبادل معلومات میان کشور های منطقه است تا با دهشت افگنی چه القاعده، چه طالبان چه داعش بدون تفکیک با یک همکاری منطقه یی و بین المللی برخورد صورت بگیرد.
تحلیلگران به صورت عموم به این باورند که موجودیت تندروان از آسیای مرکزی در افغانستان به صورت جدی و منظم از سوی حکومت افغانستان مورد نظارت قرار نگرفته است. آنان ادعا می کنند که این تندروان همه افراد مجرب جنگی اند که اگر جلو آنان گرفته نشود، سهم این تندروان در بی ثباتی و نا امن کردن افغانستان شدید تر و گسترده تر خواهد شد.
