جهیل ارومیه، که در شمال غرب ایران موقعیت دارد و بزرگترین جهیل آب شور شرق میانه پنداشته می‌شود، در آستانهٔ نابودی کامل قرار دارد.
روزگاری نه چندان دور، جهیل ارومیه، عنوان ششمین جهیل آب شور جهان، بزرگترین جهیل آب‌شور شرق میانه و بزرگترین جهیل داخلی ایران را به خود اختصاص داده بود.
وجود سواحل زیبای ریگی، صخره‌ای و لجنی در دور جهیل، بیش از ۱۰۰ جزیره منحصربه‌فرد و انواع پرندگان و پستانداران بخشی از جاذبه‌های این پارک ملی بود.
اما چند سالی است که این جهیل به شوره‌زاری از نمک تبدیل شده و حیات وحش آن رو به نابودی گذاشته است.
پس از تکمیل شدن کار ساختمان بندهای مختلف در ساحات اطراف این جهیل و و جلوگیری از ورود آب‌های روان به آن در بیش از دو دهۀ گذشته، وضعیت جهیل ارومیه بحرانی شد و تراز آبی آن کاهش یافت.
حسن روحانی، رییس جمهور پیشین قول داد که این جهیل را احیا می‌کند و با تشکیل ستاد احیا در سال ۱۳۹۴ قرار شد در مدت ۱۰ سال ارومیه به تراز اکولوژیک خود برسد. با گذشت هفت سال از این وعده و اجرای طرح‌های مختلف، جهیل ارومیه بحرانی‌ترین روزهای خود را سپری می‌کند.
سطح تراز جهیل ارومیه در ۱۰ سرطان سال جاری ، ۱۲۷۰/۶۲ متر بود که نسبت به زمان مشابه پارسال ۴۸ سانتی متر کاهش یافته است. بر اساس تصاویر ماهواره‌ای سطح عرصه آبی جهیل ارومیه نسبت به سال گذشته ۳۱ درصد کمتر شده است.
کارشناسان دلایل زیادی را برای خشک شدن جهیل ذکر کرده‌اند. بند سازی بی‌رویه، احداث شاهراه بر روی جهیل، استفادۀ بی‌رویه از منابع آب حوزه آبریز جهیل و همچنین کم شدن برف و باران در سال‌های اخیر از جمله عوامل مهم برای خشک شدن جهیل ارومیه ذکر شده است.
اما تحقیقات گروهی از کارشناسان نشان می‌دهد که خشکسالی فقط باعث کاهش پنج درصدی بارندگی در حوزه آبریز جهیل شده و بیشتر عوامل انسانی وضعیت این جهیل را به بحران کشانیده است.
مصطفی فدایی، پژوهشگر حوزه آب و محیط زیست با اشاره به شکست برنامه‌های دولتی برای احیای جهیل ارومیه می‌گوید: "نبود معیشت جایگزین برای کشاورزان منطقه به مانع بزرگی برای جلوگیری از برداشت‌های بی رویه از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی حوزه دریاچه ارومیه تبدیل شده و علاوه بر این حفر چاه‌های عمیق و برداشت بیش از حد از آب‌های زیرزمینی از دیگر عوامل نابودی دریاچه ارومیه است."
بر اساس پیش‌بینی کارشناسان محیط زیست، خشک شدن جهیل ارومیه باعث تغییر محیط زیست منطقه می‌شود و هوای معتدل منطقه به هوای گرمسیر مملو از بادهای نمکی تغییر می‌یابد.
علاوه بر این، بسیاری از آلودگی‌های صنعتی و مواد سمی کشاورزی وارد آب‌های مرتبط به جهیل می‌شوند و پس از خشکی جهیل منجر به بروز بیماری‌های تنفسی برای مردم منطقه خواهد‌شد.
ضمن اینکه خشک شدن احتمالی جهیل می‌تواند باعث باران‌های آلوده با نمک در بسیاری از ولایت‌های همجوار جهیل شود، ممکن به منجر به آواره شدن ۱۳ میلیون نفر از ساکنان ساحات اطراف آن نیز شود.
