واکنش افغان‌ها و جهان به اعلام کابینهٔ طالبان

اعلام کابینه سرپرست از سوی گروه طالبان، واکنش های تند احزاب، جناج‌ها و کارشناسان سیاسی، به ویژه جناح‌های ضد طالبان را در پی داشت.

برخی از جناح‌های ضد طالبان هشدار داده اند که در مورد حکومت آینده و جغرافیای آن، به زودی موقف شان را اعلام خواهند کرد.

احمد مسعود که "جبههٔ مقاومت ملی افغانستان" را رهبری می کند و در حال حاضر در جبهات ولایت پنجشنیر و ولسوالی های سه گانهٔ اندراب--پل‌حصار، بنو و ده صلاح بر ضد طالبان می‌جنگد، با نشر اعلامیه‌ای اعلام کابینهٔ طالبان را "غیر قانونی و نماد بارز دشمنی این گروه با مردم افغانستان" خوانده است.

آقای مسعود در این اعلامیه گفته است که مردم کشورش در گذشته "در برابر تمامیت خواهی، افراطیت و زن ستیزی حکومت تروریستان مقاومت کردند و امروز نیز تا نجات کشور از دست ترورستان و طالبان به مقاومت ادامه می‌دهند و حکومت غیر قانونی و نامشروع طالبان در کابل را تهدید به ثبات و امنیت افغانستان، منطقه و جهان می‌دانند."

آقای مسعود در این اعلامیه خواهان ایجاد حکومت مردم سالار شده و گفته است که جبههٔ مقاومت به رهبری وی پس از مشوره با شخصیت‌های سیاسی و کادرهای تخصصی به زودی در قسمت حکومت آینده تصمیم خواهد گرفت.

صلاح الدین ربانی، رهبر جمعیت اسلامی افغانستان، با نشر اعلامیه‌ای گفته است که طالبان بر خلاف ادعای شان مبنی بر ایجاد حکومت همه شمول، حکومتی را تشکیل داده است که طیفی بزرگ جامعه را نادیده گرفته است.

در بخشی از این اعلامیه آمده است که "ترکیب اعلام شده امروز کابینه طالبان نشان داد که این گروه "از لحاظ انحصارگرایی و نگاه افراطی قومی به مسأله سیاست و قدرت در افغانستان، از حاکمان تحمیلی قبلی بر این کشور نیز یک قدم فراتر گذاشته اند."

آقای ربانی با اشاره به حکومت‌های گذشتهٔ افغانستان هشدار داده است که ادامه وضعیت کنونی، افغانستان را برای نسل‌ها صدمه می‌رساند و تاکید کرده است که "با اطمینان خاطر می‎ گوییم که تداوم این سیاست غلط انحصارگرایانه، نه تنها افغانستان را در رسیدن به صلح و ثبات پایدار کمک نمی‎کند، بلکه بحران، این کشور را به جاهای خطرناکتری خواهد کشانید که هیچ گروه و طرفی توان حل آن را نداشته باشد."

آقای ربانی ابراز امیدورای کرده است که جامعه بین المللی به خصوص کشورهای همسایه و منطقه، حکومت طالبان را به رسمیت نشناسند.

عطا محمد نور، رهبر شاخهٔ انشعابی جمعیت اسلامی، نیز اعلام کابینهٔ طالبان را خلاف هر نوع قانون و "تک قومی" خوانده، اما گفته است که چنین انتظار را از گروه طالبان داشت.

آقای نور در یک پیام فیسبوک نوشته است: "آنچنانی ‌که انتظار می‌رفت، طالبان پس از اشغال افغانستان، حکومتی را اعلان کردند که در هیچ جای قانون اساسی کشور جایگاه ندارد و فاقد تخصص گرایی محض است."

آقای نور در این پیام همچنین گفته است که "افغانستان پس از بیست سال مبارزه برای شکل‌ دهی نظام مردم سالار، اینک در جایگاهی قرار گرفته است که با تاسف حکومت اپارتاید تک قومی، طالب شمول، غیر متخصص، بدون حضور زنان و بر خلاف روح صریح قانون اساسی حاکم شده است"و هشدار داده است که "بزودی در هم ‌سویی با سایر رهبران سیاسی، دیدگاه جدید خویش را در مورد ساختار شکنی سیاسی و جغرافیایی اعلام می‌کنم."

عبداللطیف پدرام، رهبری کنگرهٔ ملی افغانستان/ خراسان، در مصاحبه‌ای با صدای امریکا گفت که "دولت طالبان" نا تکمیل است و فقط "ریاست الوزرا" دارد که همه شمول نیست، اما تاکید کرد که کابینهٔ طالبان نه تنها همه شمول نیست، بلکه برای هیچ جناحی داخلی و خارجی قابل پذیرش نیست، زیرا طیفی بزرگی از جامعه را کاملا نادیده گرفته است.

آقای پدرام همچنین گفته است کابینهٔ طالبان از لحاظ جنسیتی و مذهبی فاقد اعتبار است و حتا یک شیعه مذهب در کابینهٔ این گروه وجود ندارد "و بنا براین در جهان مدرن هیچ کسی با طالبان همسو نیست، هیچ کسی، نه زن، نه مرد، نه کمونیست، نه سوسیاست،‌ نه چپ، نه راست،‌ نه سرمایه دار، نه لبرالیسم، نه لبرالسیم نو. هیچ وجدان آگاه با اینها در تفاهم نیست."

رحمت الله نبیل، رییس پیشین امنیت ملی افغانستان، درصفحهٔ فیسبوک خود در واکنش به اعلام کابینهٔ طالبان نوشته است "کابینه نیست. کاملا مدرسهٔ اکوره ختک حقانیه" است؛ جاییکه اکثر طالبان در آنجا آموزش دینی دیده اند.

نظریات کارشناسان

در پهلوی سیاستمداران ضد طالبان، کارشناسان سیاسی مستقر در غرب نیز به این باوراند که کابینهٔ طالبان نشاندهندهٔ یک واقعیت است و آن اینکه این گروه جز اعضای خود، تحمل پذیرش دیگران را ندارد.

سید زمان هاشمی، تحلیلگر سیاسی مستقر در بریتانیا، حکومت‌های پیشین افغانستان را با کابینهٔ طالبان به مقایسه گرفته و می‌گوید که کابینه این گروه "چرخش ۳۶۰ درجه در نظام حکومتداری افغانستان را نشان می‌دهد."

آقای هاشمی به صدای امریکا گفت که "در ۲۰ سال گذشته معیارهای تحصیلات در غرب، وابستگی به احزاب جهادی، نکتایی و دریشی‌های براند غربی، نقش در جهاد علیه روس، وابستگی به این سفارت و آن سفارت، داشتن پاسپورت خارجی، معیارهای توازن قومی و‌ سمتی بود."

اما به گفتهٔ این تحلیلگر سیاسی مستقر در بریتانیا "حال وابستگی به پاکستان، تحصیلات در مدارس پاکستانی، مدارس حقانی، پیشوند ملا و‌ مولوی، عبا و قبای مذهبی است" که به گفتهٔ وی به هیچ عنوان همه شمول نیست.

ادریس رحمانی، تحلیلگر سیاسی مستقر در ایالات متحده به صدای امریکا گفت که "حکومت [طالبان] اساسا در سطح افغانستان همه شمول نیست. ولی در سطح طالبان در بین شبکهٔ حقانی و شورای کویته همه شمول به معنای این است که برای شبکهٔ حقانی سه و یا چهار وزارت داده شده است."

مایکل سمپل، استاد در "انستتیوت مطالعات تحول منازعه و عدالت اجتماعی" پوهنتون کویین لندن و کارشناس مسایل افغانستان، نیز به این باور است که کابینهٔ طالبان نه برای جریان‌های مخالف آن و نه برای جامعه بین المللی قابل پذیرش خواهد بود.

اقای سمپل در مصاحبه با صدای امریکا گفت که "ادارهٔ سرپرست طالبان از افغانستان نمایندگی نمی‌کند،‌ فقط از طالبان تشکیل شده است، به عبارهٔ دیگر از روحانیون و جنگجویان سنی این گروه تشکیل شده است. زنان در آن حضور ندارند، و از جمله چهار گروه [عمدهٔ] قومی، سه گروه آن تقریبا حذف شده اند."

این کارشناس مسایل افغانستان همچنین گفت که دپلومات‌ها و رهبران افغانستان از سه سال به این سو به طالبان مشوره دادند تا از تحمیل ادارهٔ طالبانی اجتناب کنند.

او می گوید که حال تحمیل چنین حکومت موجب مقاومت روز افزون بر ضد این گروه خواهد شد و حتا طالبان شمال به این نتیجه خواهند رسید که آنان نیز نادیده گرفته شده اند و به حاشیه رانده شده اند.

مایکل کوگلمن، تحلیلگر مسایل جنوب آسیا در مرکز تحقیقات ودرو ولسن مستقر در شهر واشنگتن دی سی، در مصاحبه با صدای امریکا نظر مشابهی را بیان کرد. او گفت: "این به هیچ وجه یک حکومت همه شمول نیست، زیرا عمدتا از طالبان تشکیل شده است. زنان در آن حضور ندارند."

اما این تحلیلگر امریکایی می گوید که شاید طالبان در آینده برخی از تکنوکرات‌های غیر طالبان و برخی از زنان را در حکومت جا دهند، هرچند از دید آقای کوگلمن این چهره‌ها از قدرت و نفوذی برخوردار نخواهند بود.

آیا جامعهٔ بین المللی طالبان را به رسمیت خواهد شناخت

جامعۀ بین المللی همواره تاکید بر ایجاد حکومت همه شمول بوده که در آن همه اقوام و اقشار سیاسی افغانستان سهیم باشند، اما اعضای کابینۀ سرپرست طالبان تماماً اعضای این گروه استند و نه زنان در آن حضور دارند و نه هم تنوع قومی افغانستان در آن در نظر گرفته شده است.

با اینحال، ذبیح الله مجاهد، یکی از سخنگویان طالبان گفته است که به "دلیل حالت بحرانی در افغانستان" کابینۀ کنونی موقتی بوده و در آینده بهبود خواهد یافت، اما معیار بهبود را مشخص نکرد.

حال در پهلوی مخالفان ضد طالبان، کارشناسان غربی به این باوراند که کابینهٔ طالبان موجب خواهد شد که جامعه بین المللی از به رسمیت شناختن طالبان فاصلهٔ بیشتر بگیرد.

پیتر برگن، معاون مرکزی پژوهشی امریکای نوین مستقر در واشنگتن دی سی می‌گوید که حضور اعضای شبکهٔ حقانی در کابینهٔ طالبان سبب خواهد شد تا کشورهای غربی طالبان را به رسمیت نشناسند.

آقای برگن در مصاحبه با صدای امریکا گفت که "شاید روس‌ها، چینی‌ها، پاکستانی و قطری‌ها طالبان را به رسمیت بشناسند، اما نه کشور های غربی. [کشور غربی] قبل از حملات یازدهم سپتمبر طالبان را به رسمیت نشناختند، حال چرا با اعلام این کابینه به رسمیت بشناسند؟"

آقای برگن که نویسندهٔ پنج کتاب در مورد اسامه بن لادن و شبکهٔ القاعده است، حضور رهبران شبکهٔ حقانی را در کابینهٔ طالبان، یکی از دلایل عمدهٔ می‌خواند که به باور وی کشورهای غربی این حکومت را به رسمیت نشناسند.

این تحلیلگر امریکایی گفت: "حتا امارات متحدهٔ عرب و عربستان سعودی که در گذشته طالبان را به رسمیت می‌شناختند، به احتمال زیاد این گروه را حال به رسمیت نخواهند شناخت، زیرا ریاض اخوان المسلمین را جنایتکار و تروریست می‌خواند، بنابراین، دلیلی وجود ندارد که طالبان را به رسمیت بشناسد، اما ایران شاید. "

آقای برگن گفت: "سراج حقانی یک تروریست جنایتکار است. به گفتهٔ ملل متحد، او بخشی از شورای رهبری القاعده است. او روابط قوی با القاعده دارد. حال که او سرپرست وزارت داخله شده است، این یک خبر بد برای افغانستان است."

آقای کوگلمن نیز به این باور است که کشورهایی مانند چین، روسیه و پاکستان طالبان را به رسمیت خواهند شناخت، زیرا برای آنان اطمینان از مسایل امنیتی و مبارزه بر ضد دهشت افگنی مهم تر از همه شمولیت حکومت افغانستان است.

مایکل سپمل می‌گوید که کشورهای غربی در جستجوی راه‌های تعامل با طالبان زیر فشار قرار دارند تا از بروز بدترین فاجعه جلوگیری شود، اما تعیین اعضای کابینه توسط این گروه، تلاش‌ها برای تعامل با طالبان را دشوار تر می‌سازد، به خصوص تقرر سراج الدین حقانی به حیث سرپرست وزارت داخله و تقرر یک آموزگار حملات انتحاری این شبکه به حیث معاون استخبارات افغانستان.

واکنش‌های جهانی

با این حال، وزارت خارجهٔ ایالات متحده در مورد اعلام کابینۀ سرپرست طالبان که متشکل از اعضای ارشد این گروه است و زنان در آن حضور ندارند، نگرانی خود را در مورد سابقهٔ برخی از اعضای کابینه طالبان بیان کرده است.

در این اعلامیه آمده است امریکا اظهارات طالبان را درک می‌کند که این کابینهٔ سرپرست است، اما تاکید کرده است که "ما طالبان را بر اساس عملکرد شان مورد قضاوت قرار می‌دهیم، نه حرف ها. اما توقعات خود را به صورت واضح بیان کرده ایم که افغان ها سزاوار حکومت همه شمول استند.

در این اعلامیه بار دیگر بر تعهد گروه طالبان اشاره شده تا آنان شهروندان خارجی و آنعده افغان هایی را که اسناد سفر را دارند، اجازه دهند تا به صورت مصوون افغانستان را ترک کنند، از قلمرو افغانستان برای تهدید سایر کشورها استفاده نشود و شرایط مساعد شود تا کمک‌های بشری به شهروندان نیازمند افغانستان فراهم شود.

هایکو ماس، وزیر خارجۀ آلمان با وصف ابراز نگرانی از ترکیب کابینۀ طالبان گفته است که دلیل اندک برای خوشبینی وجود ندارد.

او گفت: "اعلام حکومت انتقالی بدون مشارکت دیگر گروه‌ها، خشونت دیروزی علیه معترضان و خبرنگاران در کابل، نشانه‌هایی نیستند که انگیزۀ خوشبینی بدهند."

چین که در سال‌های اخیر تماس خود را با گروه طالبان بیشتر کرده است، ایجاد حکومت جدید طالبان را گام ضروری برای پایان بخشیدن خلای قدرت، اعادۀ نظم و بازسازی افغانستان خوانده است.

وانگ ونبین، سخنگوی وزارت خارجۀ چین روز چهارشنبه هشتم سپتمبر (۱۷ سنبله) گفت: "امیدواریم که مقام‌های جدید افغانستان به صدای همه اقوام و اقشار افغانستان گوش خواهد داد تا آرمان‌های مردم خود و توقعات جامعۀ جهانی را برآورده کنند."

جاپان گفته است که عملکردهای طالبان را زیر نظر داشته و همکاری خود را در این زمینه با ایالات متحده و دیگر کشورها حفظ خواهد کرد.

کاتسونوبو کاتو، منشی کابینۀ جاپان روز چهارشنبه گفت: "از طریق تلاش‌های متعدد، به شمول گفتگو با طالبان، کوشش نهایی به خرج می‌دهیم تا مصوونیت شهروندان جاپان و همکاران محلی [افغان] که در [افغانستان] باقی‌مانده اند، تضمین شود."

رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه نیز گفته است که رویدادها در افغانستان را با دقت نظارت می‌‌کند.

آقای اردوغان در جریان سفر رسمی به جمهوری دموکراتیک کانگو به خبرنگاران گفت: "نمی‌دانیم که این کابینۀ موقت چقدر دیر دوام خواهد کرد. آنچه را انجام داده می‌توانیم این است که این روند را به دقت دنبال کنیم."

قطر گفته است که طالبان "مصلحت‌گرایی" نشان داده اند و به گفتۀ یک مقام ارشد قطری، این گروه بر اساس کردارهایش باید قضاوت شود.

لولوه الخاطر، معاون وزارت خارجۀ قطر به خبرگزاری فرانس پرس گفت: "آنان [طالبان] به پیمانۀ زیاد مصلحت‌گرایی نشان داده اند. از این فرصت استفاد شود...و به عملکردهای آشکار آنان نظر افگنده شود."

خانم الخاطر گفت که بی هیچ پرسشی، طالبان اکنون در افغانستان حاکم اند، اما وی در مورد اینکه آیا قطر حکومت جدید افغانستان به رهبری طالبان را به رسمیت خواهد شناخت یا خیر، پاسخی مشخصی ارایه نکرد.

اتحادیۀ اروپا گفته است که حکومت سرپرست طالبان ناکامی آن گروه را به شمولیت گروه‌های دیگر در بدنۀ نظام برملا کرد.

سخنگوی اتحادیه اروپا گفت: "با تحلیل ابتدایی نام‌های اعلان شده می‌توان پی برد که این [کابینه] از ترکیب غنی قومی و تنوع مذهبی افغانستان نمایندگی نکرده و همه‌شمول نیست. امیدواریم شاهد آنچه باشیم که طالبان در هفته‌های گذشته بدان وعده کرده اند."