پس از اینکه دونالد ترمپ، رییس جمهور امریکا به "تحریک شورش" و ترغیب معترضان به یورش مرگبار بر مقر کانگرس امریکا متهم شد، بحث روی اینکه آیا یک رییس جمهور می‌تواند خودش را عفو کند یا نه، به یک موضوع داغ در ایالات متحده مبدل شده است.
یورش حامیان ترمپ بر مقر کانگرس ایالات متحده منجر به استیضاح آقای ترمپ در مجلس نمایندگان کانگرس شد و قانونگذاران دموکرات خواستار تحقیقات فدرال در مورد نقش ترمپ در تحریک خشونت‌ها شده است.
این به نوبه خود این سوال را ایجاد کرده است که آیا ترمپ می‌تواند با استفاده از صلاحیت عفو ریاست جمهوری برای فرار از تحقیقات در آینده خود را نیز عفو کند یا خیر؟
ننسی پلوسی، رییس مجلس نمایندگان استیضاح رییس جمهور ترمپ را روز چهارشنبه ۱۳ جنوری امضا کرد. در قدم بعد باید مجلس سنا آقای ترمپ را محاکمه کند و اگر اتهامات وارده بر وی در این محکمه ثابت شود، او برای همیش از شرکت در انتخابات محروم خواهد شد.
آقای ترمپ در گذشته نیز با چنین موارد مواجه شده است. در سال ۲۰۱۸ رییس جمهور ترمپ با تحقیق ویژه‌ای در مورد روابط با روسیه در جریان مبارزات انتخاباتی سال ۲۰۱۶ روبرو شد. او در آن وقت گفت که "حق مطلق" دارد تا خود را عفو کند.
اما ممکن عفو نفس به نفع ترمپ نباشد، بنابر همین دلیل مشاوران آقای ترمپ همواره سعی کرده اند با او در این باره صحبت کنند که عفو به عنوان پذیرش گناه پنداشته خواهد شد.
افزون بر این، کارشناسان حقوقی می‌گویند که حتا اگر ترمپ خود را عفو کند، ممکن وزارت عدلیۀ ادارۀ جوبایدن عفو آقای ترمپ را رد کرده و علیه او اتهام وارد کنند.
عفو ریاست جمهوری
قانون اساسی ایالات متحده در این مورد وضاحت ندارد که آیا رییس جمهور صلاحیت دارد که خود را عفو کند. در مادۀ دوم این قانون آمده است که رییس جمهور اختیار "تعلیق حکم اعدام و عفو جرایم علیه ایالات متحده، به استثنای موارد استیضاح" را دارد. این متن به صورت عام بیان شده و عفو نفس را برای تفسیر باز گذاشته است.
جفری كروچ، استاد حقوق پوهنتون امریکایی و نویسندۀ كتابی درباره قدرت عفو ریاست جمهوری می‌گوید: "هیچ رییس جمهوری هرگز اقدام به عفو نفس نكرده است، بنابراین ما هیچ سابقه‌ای نداریم. رییس جمهور نیکسن به فکر انجام آن بود اما در نهایت تصمیم گرفت که این کار را انجام ندهد."
کسانی که معتقدند یک رییس جمهور می‌تواند خود را عفو کند، استدلال می‌کنند که آن مخالف قانون اساسی نیست. آنان می‌گویند که رهبر امریكا صلاحیت عفو جنایات فدرال را دارد و اگر خود مرتكب جرمی فدرال شود، باید بتواند خود را به خاطر این جرم عفو کند.
اما کسانی که با این نظر مخالف اند که اکثریت هم استند، ادعا می‌کنند که عمل "اعطای عفو" به معنای یک حرکت دو جانبه است و دو نفر باید در آن دخیل باشد.
استیف مولروی، استاد حقوق در پوهنتون ممفیس می‌گوید: "استفاده از کلمۀ عفو به طور معمول به معنی عفو یک فرد توسط فرد دیگر است. این روشی است که از نظر تاریخی قبول شده است."
آقای مولروی گفت که بر علاوۀ عفو نفس یا "بخشش خود" با یک اصل حقوقی دیرینه امریکایی که ریشه در قوانین بریتانیایی دارد، مغایرت دارد و آن اینست که فرد نمی تواند در قضیه خود قاضی باشد.
مولروی گفت: "بنابراین، در حالی که قدرت عفو (رییس جمهور) بسیار گسترده است و محکمۀ عالی هرگز به طور قطعی در مورد آن رای نداده است، بیشتر متخصصین قانون اساسی می‌گویند که شما نمی‌توانید خود را عفو کنید."
وزارت عدلیۀ ایالات متحده در سال ۱۹۷۴ این سوال را بررسی کرد و نتیجه آن منفی بود. براساس یادداشت بخش مشاورت حقوقی این وزارت "بخشش خود" در مغایرت با قانون "هیچ کس نمی‌تواند در قضیه خود قاضی باشد" قرار دارد.
این یاداشت جز از پالیسی وزارت عدلیه شده است.
عفو نفس چگونه خواهد بود؟
البته، این بدان معنا نیست که رییس جمهور تلاش نخواهد کرد خود را عفو کند. اگر او عفو نفس را ترجیح بدهد، به گفته کارشناسان حقوقی، احتمالاً "بخشش کامل و بدون قید و شرط" را برای خود صادر خواهد کرد.
به طور معمول، وقتی رییس جمهور شخصی را عفو می کند، در سند عفو اتهاماتی که وی برای آنها عفو می‌شود، مشخص می‌شوند؛ همانطور که در مورد بخشش‌های اخیر ترمپ در مورد چندین همکار پیشین وی اتفاق افتاد.
کارولین مالا کوربین، استاد حقوق در پوهنتون میامی می‌گوید که ممکن آقای ترمپ برای خود از عفوی کار بگیرد که برای عفو ریچارد نکسن، رییس جمهور پیشین امریکا طرح شده بود و در آن "عفو همه جنایات علیه ایالات متحده" ذکر شده است.
پیامدهای عفو نفس
به گفته برخی از کارشناسان حقوقی، عفو نفس توسط آقای ترمپ، که قبلاً هیچ وقت اجرا نشده، ممکن یک الگوی بالقوه خطرناک برای رفتار روسای جمهور آینده باشد.
آقای کوربن گفت: "عفو نفس ریاست جمهوری یک پیامد وحشتناک دارد و به روسای جمهور اجازه می‌دهد تا ظالمانه‌ترین جنایات فدرال را انجام دهند و به سادگی خود را عفو کنند."
اما کسانی که فکر می‌کنند یک رییس جمهور می‌تواند خود را عفو کند، مخالف این ادعا استند و می‌گویند که گزینه‌های دیگری چون استیضاح توسط کانگرس هم وجود دارد. برعلاوه به گفته آنان عفو نفس رییس جمهور او را در برابر پیگرد قانونی ایالتی محافظت نمی‌کند.
چالش حقوقی عفو نفس
در حالی که بخشش های ریاست جمهوری دایمی استند و قابل فسخ نیستند، اما عفو نفس آقای ترمپ ممکن در آینده با چالش های قانونی روبرو شود.
جو بایدن رییس جمهور منتخب امریکا صریحاً اظهار داشت که وی نمی‌خواهد وزارت عدلیه ادارۀ او رییس جمهور قبلی را مورد پیگرد قرار دهد.اما اگر آقای ترمپ بخواهد خود را عفو کند، این می تواند وزارت عدلیه را وا دارد تا برای اثبات قانونی بودن عفو نفس، اتهاماتی را علیه وی مطرح کند.
به گفته کارشناسان، این مسله می تواند تا محکمه عالی پیش برود؛ جاییکه هیچ گاهی در این مورد بحث صورت نگرفته است.
آقای کوربن گفت: "به راحتی می توان ادعا کرد که این مسله قانون اساسی است که باید توسط محاکم حل شود و انگیزه سیاسی ندارد."
به گفته آقای کوربن احتمال اقامه دعوا از طرف وزارت عدلیه، ممکن ترمپ را از عفو نفس منصرف کند.
آیا ترمپ می‌تواند استعفا دهد و از مایک پنس، معاون رییس جمهور بخواهد او را عفو کند؟
باوجودیکه آقای ترمپ هیچ نشانه‌ای از استعفای قبل از پایان دورۀ کار خود در ۲۰ جنوری را نشان نداده است، اما احتمال این وجود دارد. در گذشته نیز چنین اتفاق افتاده است.
پس از استعفای نکسن در سال ۱۹۷۴، جرالد فورد، معاون رییس جمهور و جانشین وی، او را در مقابل همه جنایات علیه ایالات متحده عفو کرد. در حالی که آقای فورد اصرار داشت که این کار را به خاطر منافع ملی انجام داده است، اما منتقدان آنرا همواره عفو نفس پنداشته اند.
