رهبران کشورهای عربی این هفته در حالی برای یافتن موقف مشترک و احتمالاً نفوذ بر ایالات متحده نشست سالانۀ شان را برگزار کردند که رئيس جمهور دونالد ترمپ سرگرم سنجش رویکرد خود با آن منطقه پرآشوب و درگیر تنش است.
عبدالله پادشاه اردن میزبان این نشست و سلمان پادشاه عربستان سعودی، عبدالفتاح السیسی رئيس جمهور مصر، محمود عباس رییس ادارۀ فلسطینی، انتونیو گوتیرش سرمنشی ملل متحد، ستیفن دی‌مستورا فرستادۀ ملل متحد و اتحادیۀ عرب برای سوریه در کنار نمایندگان ایالات متحده و روسیه از شرکت کنندگان عمدۀ این نشست اند.
کرسی سوریه در نشست اصلی امسال که به تاریخ ۲۹ مارچ برگزار می‌شود، خالی خواهد بود، زیرا از بشار الاسد رییس جمهور آن کشور دعوت نشده و عضویت سوریه در اتحادیۀ عرب از اواخر سال ۲۰۱۱ و آغاز جنگ داخلی آن کشور تا کنون به تعلیق در آمده است.
فلسطین موضوع محوری
انتظار می‌رود که رهبران عرب طرح صلح ۲۰۰۲ به رهبری عربستان سعودی را بار دیگر تصریح کنند که در بدل برقراری روابط کامل میان اسراییل و کشورهای عربی و ممالک عمدتاً مسلمان، از اسراییل می خواهد که از سر زمین‌های اشغال شدۀ فلسطینی بیرون شود.
تاکید مجدد بر طرح صلح ۲۰۰۲، سد تلاش‌های بنیامین نتنیاهو صدر اعظم اسراییل برای عادی سازی روابط اسراییل – عرب بوده و نیز گوشزدی برای نتنیاهو و رییس جمهور دونالد ترمپ متحد نزدیک وی می باشد.
در نشست‌های قبلی، خیزش‌های عرب و هرج و مرج ناشی از آن در منطقه برموضوع فلسطین در نشست اتحادیۀ عرب چیره شده بود، اما امسال اردن می خواهد که بحران فلسطین در صدر اجندا قرار داشته باشد.
محمد مومنی سخنگوی دولت اردن گفته است "بی‌عدالتی با مردم فلسطین دلیل عمده و اساسی بی ثباتی منطقه بوده و فراهم کنندۀ زمنیه برای افراطیت و دهشت افگنی است".
زمینه برای آشتی مصر و سعودی
نشست امسال رهبران کشورهای عربی فرصتی را برای عربستان سعودی و مصر فراهم می‌کند تا به ماه ها تنش و کشیدگی که از بحران سوریه ناشی می شود، نقطۀ پایان بگذارند.
عربستان سعودی متحد عمدۀ مخالفان حکومت سوریه است، حالانکه مصر با نگرانی از موجودیت تندروان اسلامی در صفوف مخالفان اسد، خواستار راه حل سیاسی برای بحران سوریه است که احتمالاً بشارالاسد را در قدرت نگه می‌دارد.
پس از آنکه مصر از فیصله نامۀ شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد سوریه که از سوی روسیه تسوید شده بود، حمایت کرد، عربستان سعودی فوراً مساعدت نفتی خود را برای مصر متوقف کرد. عربستان سعودی در اپریل ۲۰۱۶ توافق کرد تا ماه ۷۰۰ هزار تن نفت را برای پنج سال با اقساط ساده به مصر فراهم کند.
اما عربستان سعودی که خواستار مشارکت مصر برای فراهم آوری نیروی پیاده به ایتلاف به رهبری سعودی در جنگ یمن است، چند روز پیش ارسال محموله های نفتی را به مصر از سر گرفت که احتمالاً اشاره به اشتیاق ریاض به آشتی با قاهره دارد.
امر عدلی، تحلیلگر مرکز پژوهشی کارنیگی در قاهره، می‌گوید که سعودی و مصر هر یکی اولویت های خود را دارند. او به این باور است که عربستان سعودی به مهار کردن ایران در منطقه معطوف است، حالانکه مصر در تلاش مبارزه با جنبش اخوان المسلمین در منطقه است.
سوریه، بحث متروک
انتظار نمی‌رود که رهبران این اتحادیۀ ۲۸ عضوی فشارها را برای پایان بخشیدن به جنگ داخلی سوریه تجدید کنند.
دیدگاه رهبران عرب در مورد نقش اسد، در صورت حل سیاسی احتمالی بحران سوریه، منقسم است. برخی کشورهای اتحادیۀ عرب استدلال می کنند که موضعگیری نابه‌هنگام شماری از کشورهای عربی در مورد جنگ سوریه و سرکوب اسد سبب شد که قدرت‌های غیر عرب چون روسیه، ایران و ترکیه حرف اصلی را برای حل این بحران بزنند. برخی هم به شمول مصر خواستار حل سیاسی این بحران اند.
ایالات متحده نیز سرکوب گروه دولت اسلامی را در منطقه از اولویتهای خود قرار داده است و به گفتۀ رکس تلرسن وزیر خارجۀ امریکا، واشنگتن هنوز هم سرگرم کار در مورد ستراتیژی خود در سوریه است.
رییس جمهور ترمپ نیز پیش از این وعده سپرده بود که در خصوص بحران سوریه، آمادۀ همکاری نزدیک با روسیه است، موضوعی که برای اکثر کشورهای عرب به شمول سعودی که مخالف سرسخت اسد می باشند، ناراحت کننده است.
ایران چی می‌شود؟
هشدارهای اخیر حکومت ایالات متحده به ایران که متحد سرسخت حکومت سوریه است، از سوی کشورهای سنی عرب به ویژه عربستان سعودی استقبال شده است.
تهران و ریاض حامی دو جناح مخالف جنگ سوریه و یمن اند و موقف پرخاشگرانۀ واشنگتن در برابر ایران، سعودی را به مهار کردن رقیب منطقه‌ای اش – ایران – کمک خواهد کرد. حتا انتظار می رود که نشست امسال اتحادیۀ عرب، هشداری را بر ضد ایران صادر کند.
ریما علاوالدین دیپلومات اردنی به خبرگزاری اسوشتیدپرس گفته است که در نشست‌های مقدماتی اعضای کشورهای اتحادیۀ عرب به "اصل همسایگی خوب" میان ایران و کشورهای عرب تاکید شد.
این دپلومات عرب با اشارۀ غیر مستقیم به فزون طلبی های ایران در منطقه گفت که در نشست‌های مقدماتی به پرهیز از کاربرد نیرو در منطقه و نیز حفظ احترام به حاکمیت ملی کشورها تاکید شد.
ایران به حمایت نظامی از شورشیان حوثی در یمن و فراهم آوری هرگونه امکانات به حکومت بشارالاسد رییس جمهور سوریه متهم است.
