افغانستان در جریان سالهای اخیر، پیمانهای استراتیژیک مختلفی با کشورهای دور و نزدیک، از جمله با قدرتهای بزرگی چون امریکا، بریتانیا، شماری از اعضای اتحادیه اروپا، و نیز با کشورهای منطقه، از جمله هند، چین، ایران و امارات متحده عربی، امضا کرده است.
در تازهترین مورد، پیمان استراتیژیک میان افغانستان و ترکمنستان، در جریان سفر اخیر رئیس جمهور محمد اشرف غنی به ترکمنستان امضا شد.
امضای پیمانهای استراتیژیک میان کشورها، از نظر روابط بینالمللی، "عالیترین" سند همکاری بین دو کشور تلقی میشود که به روابط سیاسی، اقتصادی، امنیتی و دفاعی میان کشورها معنا میبخشد. این پیمانها برای اجرایی شدن، به تایید پارلمان کشورها نیازمند است.
اما برای افغانستان، کشوری که سالهای طولانی در مرکز رقابتهای سیاسی و نظامی منطقهای و جهانی قرار داشته است، امضای پیمانهای استراتیژیک با شرکای بینالمللی و منطقهاش به چه معناست؟
منافع افغانستان
نصرالله استانکزی، تحلیلگر روابط بینالمللی میگوید که تعریف روابط دو جانبه افغانستان با کشورهای مختلف، امر مهمی است، ولی با توجه به آجندای مختلف کشورهای جهان و منطقه، افغانستان نمیتواند با تمامی این قدرتها در یک سطح رابطه داشته باشد.
او میگوید "یک تعداد از این قراردادها به معنای واقعی استراتیژیک هستند، مانند قرارداد با امریکا و ناتو، چون حضور نیروهای آنها، منافع درازمدت را به نمایش میگذارد؛ اما با برخی کشورهای دیگر، (امضای پیمان استراتیژیک) صرف یک تمثیل سیاسی است. مثلا با چین؛ افغانستان نمیتواند در حضور امریکا، با هر دو کشور در یک سطح رابطه داشته باشد. اگرچه افغانستان با چین تنها یک اعلامیۀ استراتیژیک امضا کرده، اما به هر حال، این یک تقابل ایجاد می کند."
دولت افغانستان همواره گفته است که همکاری استراتیژیک با امریکا، روی سیاست خارجی افغانستان در قبال کشورهای دیگر تاثیری ندارد و امضای پیمانهای استراتیژیک با کشورهای مختلف، در راستای تامین منافع این کشور صورت میگیرد.
یکی از تلاشهای دولت افغانستان، ایجاد یک اجماع منطقهای برای مبارزه با تروریزم و جلوگیری از رشد گروههایی چون طالبان و داعش در منطقه بوده است.
ولی آقای استانکزی باور دارد که همراه شدن کشورهای منطقه با افغانستان و شکل گرفتن اجماع منطقهای در راستای کمک به منافع افغانستان، نیازمند ایجاد یک دولت مقتدر و فراگیر در داخل افغانستان است، تا بتواند این آجندا را به شکل همهجانبه به پیش ببرد.
فشار بر پاکستان؟
با این حال، آنچه از نظر این آگاه روابط بینالمللی در امضای پیمانهای استراتیژیک برای افغانستان میتواند مهم باشد، اهمیت اقتصادی آن است.
آقای استانکزی میگوید "امضای پیمان استراتیژیک با ترکمنستان، از لحاظ منطقهای یک گام مثبت است و میتواند در مسایل اقتصادی و انرژی برای افغانستان کمک مهمی باشد."
او میافزاید "از یک نظر دیگر هم مهم است که این قراردادها میتواند فشار حداقلی را بر پاکستان وارد کند، به خصوص در بعد اقتصادی و راههای ترانزیتی که افغانستان را به شکل عنعنوی به پاکستان وابسته کرده بود."