سروی نمونه یی یک نهاد غیردولتی از مکاتب ۱۸ ولایت افغانستان نشان می دهد که گروههای افراطی رو به مکاتب افغانستان آورده است تا از جذب و استخدام معلمان و مربیان مکاتب بالای شاگردان و از طریق شاگردان به خانواده های آنان نفوذ نمایند.
انتونیو گویستوزی، پروفیسور مهمان از کنگ کالج لندن که این سروی را برای واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان انجام داده است روز چهارشنبه در هنگام نشر آن گفت" تمام مصاحبه شونده ها برای ما گفتند که آنها هم شنیده اند و هم دیده اند که انواع فعالیتهای سیاسی در مکاتب صورت می گیرد."
آقای گویستوزی همچنان گفت که فعالیتهای سازمان یافتۀ گروه های مختلف سیاسی در مکاتب وجود دارد که به گفتۀ وی توزیع پامفلیتها و اعلامیه ها و نشرات سازمانها و ارگانهای سیاسی در مکاتب نمونۀ آن است.
از سوی دیگر، علی محمد علی، پژوهشگر واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان که در انجام این سروی نقش داشت با نگرانی از احیای مجدد تمایلات سیاسی دهه های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ می گوید که در آن زمان نیز گروه های سیاسی بر مکاتب توجه داشتند تا از طریق جذب معلمان بر شاگردان و از آن طریق بر خانواده ها نفوذ پیدا کنند که به گفتۀ وی تجربۀ خوب برای افغانستان نبود.
آقای علی گفت "قابل نگرانی در بین اینها احزاب اسلامی است و در احزاب اسلامی ، باز احزاب افراطی است و اینها در بیرون از افغانستان در بریتانیا، در بلجیم، در فرانسه مرکز دارند و در افغانستان پول مصرف می کنند تا شبکه های افراطی را پیدا کنند مانند جمعیت اصلاح ، مثل حزب تحریر و طالب."
این پژوهشگر افغان مشکل کنونی ولایت کندز و سقوط و دست به دست شدن آن ولایت را میان حکومت و مخالفان مسلح نیز ناشی از گرایش رو به افزایش سیاسی شدن و افراطی شدن مکاتب خوانده و می گوید که هم اکنون در کندز و تخار حزب تحریر و جمعیت اصلاح در مدارس و مکاتب فعالیت بیشتر دارند.
تحقیق کنندگان این سروی به ویژه آقای علی بر جدیت و خطرناک بودن این مشکل تاکید داشته و حکومت افغانستان و جامعۀ بین المللی را به رسیدگی به آن ترغیب می کنند.
هر چند بر اساس قانون، هرگونه فعالیت سیاسی در مکاتب افغانستان ممنوع است، اما مانند اکثر قوانین و مقرره ها که در افغانستان جنبۀ عملی به خود نمی گیرد، تطبیق این قانون نیز نادیده گرفته شده است.
کبیر حقمل، رئیس نشرات وزارت معارف افغانستان گفت که تا هنوز گزارش واحد تحقیق و ارزیابی را رسماً دریافت نکرده است، اما به گفتۀ وی نظام معارف در افغانستان غیر سیاسی، غیرنظامی و غیرجانبدار می باشد.
آقای حقمل گفت که وزارت معارف همواره به معلمان و شاگردان گوشزد کرده است که حریم و امکانات معارف را به سود یا هم زیان هیچ گروه یا تنظیمی استفاده نکنند.
سروی واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان بر بنیاد مصاحبه با ۱۳۱ استاد و ۴۰۳ شاگرد از ۱۳۶ مکتب در ۱۸ ولایت افغانستان به گونۀ نمونه یی انجام شده است که به گفتۀ مسوولان آن نهاد این روش در اکثر موسسات تعلیمی و تحقیقی مروج می باشد.
