واکنش‌ها به کناره‌گیری زلمی خلیلزاد

کناره‌گیری زلمی خلیلزاد از سمت‌اش منحیث نمایندۀ ویژهٔ وزارت خارجه‌ ایالات متحده در امور مصالحه افغانستان با واکنش‌های متفاوت مواجه شده است.

در حالی انتونی بلینکن، وزیر خارجه‌ای ایالات متحده از خدمات آقای خلیلزاد ابراز سپاس کرده است، شماری از مقام‌های حکومت پیشین افغانستان و تحلیلگران سیاسی از عملکرد آقای خلیلزاد ناراض به نظر می‌رسند.

شماری هم به این باور اند که این دپلومات امریکایی‌-افغان‌تبار به استثنا ماموریت اخیرش، همواره در پی تامین منافع ایالات متحده بوده است.

رحمت الله نبیل، رییس پیشین امنیت ملی افغانستان، در صفحۀ تویتراش بدون ذکر نام آقای خلیلزاد ساعتی پس از خبر کناره‌گیری از سمت‌اش،‌ تلویحاً وی را "کلاهبردار" خطاب کرده است.

آقای نبیل در این پیام نوشته است: "بالاخره این کلاهبردار پس از کشاندن افغانستان به یک فاجعه‌ای برگشت ناپذیر از صحنه اخراج شد!"
اما آقای نبیل در مورد موقفگیری خود جزییات ارایه نکرده است.

رنگین دادفر سپنتا، مشاور امنیت ملی حامد کرزی، رییس جمهور پیشین افغانستان، در واکنش به کناره گیری آقای خلیلزاد در یک تویت نوشته است که "خلیل‌زاد نقش ویران‌گرش را در روند اسارت‌باری بنام صلح تکمیل کرد. او‌ نه تنها برخی از رهبران ساده انگار را با خود هم‌سو کرد بلکه با استفاده از احساسات شؤنیستی قومی این روند را ممکن ساخت."

آقای سپنتا همچنین در این پیام خود گفته است که "او [خلیلزاد] رفت اما نتایج کار ویران‌گر او و تمدن‌ستیزی باور‌نکردنی هستی مردم‌ما را تباه کردند."

فرشید حکیمیار، تحلیلگر روابط بین المللی مستقر در ایالات متحده، در مصاحبۀ با صدای گفت که عملکرد آقای خلیلزاد موجب "ناکامی روند صلح افغانستان" شد.

آقای حکیمیار افزود:‌" زلمی خلیلزاد در ماموریت خود در افغانستان ناکام ماند. دولت امریکا، خلیلزاد را وظیفه داده بود که طالبان را با دولت جمهوری در پروسه صلح قطر با هم یکجا ساخته و زمینه ساز خروج آبرومند نیروی امریکایی از افغانستان باشد. ولی ضعف خلیلزاد در کنار آوردن طالبان و دولت غنی بزرگترین آبروریزی را در تاریخ روابط بین‌المللی امریکا بجا گذاشت."

احمد سعیدی، تحلیلگر مسایل افغانستان، در صفحۀ رسمی فیسبوک خود نوشته است که خلیلزاد بالاخره برکنار شد و ادعا کرده است که میراث این دپلومات امریکایی‌-افغان‌تبار "بدبختی، ویرانی، سرگردانی، پایان ماموریت ناکام و سقوط نظام افغانستان و بدنامی امریکا در سطح بین المللی...بوده است."

شماری از کارشناسان دیگر در واکنش به عکس‌العمل‌ افغان‌ها می‌گویند که با در نظر داشت تغییر وضعیت و فروپاشی نظام جمهوری در افغانستان، نارضایتی آنان قابل درک است.

عمر صمد، سفیر پیشین افغانستان در کانادا، در مصاحبۀ با صدای امریکا به گونۀ ضمنی گفت که صرف نظر از اینکه آقای خلیلزاد در "ذهن خود چگونه به خیر و شر افغانستان" می اندیشید، یک مسالۀ شخصی است، اما نباید فراموش کرد که وی از ۴۰سال به این‌سو، به نمایندگی از حکومت و منافع ایالات متحده کار کرده است، نه افغانستان.

آقای صمد گفت به این دلیل افغان‌ها نباید توقع دیگری از آقای خلیلزاد می‌داشتند.

آقای صمد همچنین گفت که آخرین ماموریت آقای خلیلزاد قسماً موفقانه پایان یافت، زیرا دو حکومت پیهم ایالات متحده خواهان ختم حضور نظامی ایالات متحده و ختم جنگ امریکا در افغانستان بودند و آقای خلیلزاد به این هدف نایل شد.

آقای صمد همچنین افزود: "بخشی دیگر آن که آوردن صلح و توافق سیاسی میان جناح‌های درگیر باشد،‌ در آن قسمت لغزش داشت و نتوانست به هدف نهایی خود برسد."

ادریس رحمانی، تحلیلگر مستقر در امریکا به این نظر است که آقای خلیلزاد در تطبیق توافق دوحه ناکام ماند.

او رقابت میان آقای خلیلزاد و محمد اشرف غنی، رییس جمهور پیشین افغانستان، یکی از دلایل عمدۀ این ناکامی این ورند خواند.

آقای رحمانی اضافه کرد:‌ "به دلایل مختلف رقابتی که [میان خلیلزاد] با اشرف غنی وجود داشت [اجرای توافق دوحه ناکام شد]، و اشرف غنی آدمی است که در دنیای سیاست معمولاً وقتی بفهمد که همرایش همکاری نمی‌کنید،‌ او هم همرای تان بسیار بد رویه می‌کند. دلیل‌اش [ناکامی تطبیق توافق دوحه] کار اشرف غنی بود."

با آنهم، آقای رحمانی اضافه کرد که نمایندهٔ ویژهٔ پیشین امریکا برای مصالحهٔ افغانستان در جریان دو دهۀ گذشته مرتکب اشتباهات نیز شد؛ اشتباهاتی که از صلابت‌اش در میان نخبگان سیاسی افغانستان کاست و هیچگاهی نتوانست جایگاه اولی خود را دو باره دست بیاورد.

محمد نعیم، یکی از سخنگویان دفتر سیاسی طالبان در واکنش به کناره گیری آقای خلیلزاد در صفحهٔ تویترش نگاشته است: "ما در مذاکرات به رهبری زلمی خلیلزاد با دو اداره‌ٔ ایالات متحده پیشرفت خوبی داشتیم و امیدواریم که با تام وست، فرستاده جدید نیز به خوبی پیش برویم و روابط دو حکومت با اجرای کامل توافقنامه دوحه عادی شود. "

انتقاد از دادن مشروعیت سیاسی به طالبان

برخی از مقام‌های حکومت پیشین و فعالان سیاسی انتقاد کرده اند که آقای خلیلزاد به یک گروهی مشروعیت سیاسی داد که نه تنها برای رسیدن به هدف‌اش همواره دست به حملات انتحاری و انفجاری می‌زد، بلکه با گروه‌های دهشت‌افگنی از جمله القاعده در تبانی بوده است.

با وجود چنین انتقاد، آقای رحمانی به این باور است که عملکرد آقای خلیلزاد توجیه پذیر است، زیرا محمد اشرف غنی در زمان ریاست جمهوری‌اش گفته بود که سالانه ۴۰هزار نیرو امنیتی افغانستان در جنگ کشته می‌شود.

به گفتۀ آقای رحمانی، اگر این جنگ ۱۰سال دیگر دوام می‌کرد، تنها قوای امنیتی ۴۰۰هزار کشته می‌داد. بناً بر این، برگشت طالبان به قدرت، از کشته‌شدن ۴۰۰هزار نیروی دیگر در ۱۰سال آینده جلوگیری کرده است.

محتوای استعفانامه‌ای خلیلزاد

آقای خلیلزاد در بخشی از استعفا نامۀ که نسخهٔ آن در رسانه‌های اجتماعی نشر شده، گفته است که قوای امریکایی از افغانستان بیرون شد، جنگ ایالات متحده در افغانستان پایان یافت و هزینه‌های بزرگی که در آن کشور مصرف می‌شد،‌ حال می‌تواند صرف سایر مسایل حیاتی شود.

اما آقای خلیلزاد در استعفا نامه‌اش اعتراف کرده است که راه حل سیاسی میان حکومت پیشین افغانستان و طالبان قسمی که پیش‌بینی شده بود، پیش نرفت و گفته است که دلایل آن را در روز‌ها و هفته‌های پیشرو،‌ بیان خواهد کرد. اما او افزوده است که باوجود تلاش‌های پیهم او و جامعه بین‌المللی، افغان‌ها قادر نشدند تا از فرصت استفاده کنند و به جنگ ۴۰ساله در آن کشور پایان دهند.

آقای خلیلزاد در بخشی از استعفا نامه‌اش نوشته است که با مسلط شدن طالبان، افغانستان با مشکلات متعدد از جمله بحران اقتصادی، تامین ثبات،‌ احترام به حقوق بشر،‌ حقوق زنان، تامین حقوق اقلیت‌ها و مبارزه با دهشت افگنی مواجه است.

این دپلومات ارشد امریکایی-افغان‌تبار همچنین گفته است که می‌خواهد در بحث‌های که در آینده در مورد افغانستان صورت می‌گیرد، سهم بگیرد و توضیح بدهد که چه رخ داد و چه استراتیژی و اهداف برای افغانستان تعیین شود.