شماری از نهادهای حامی رسانهها در افغانستان میگویند که نشرات رادیویی تحت حاکمیت طالبان با چالشهای جدی روبرو است، هرچند سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) رادیو را یکی از رسانههای پرمخاطب در جهان عنوان کرده است.
همه ساله به تاریخ ۱۳ فبروری از روز جهانی رادیو در جهان تجلیل میشود. به مناسبت این روز یونسکو در پیامی گفته است که رادیو اطلاعات واقعی را به شنوندگان خود ارایه میکند و همواره بلندگوی صدای مردم بوده است.
یونسکو افزوده که با وصف رشد سریع تکنالوژی در جهان، رادیو به عنوان یکی از قابل اعتمادترین و پرمخاطبترین رسانه در جهان، وارد دومین قرن خدمت خود میشود.
سازمان حمایت از خبرنگاران افغانستان به مناسبت روز جهانی رادیو، این رسانه را یکی از تاثیرگذارترین ابزارهای ارتباطی در سطح جهان و وسیلۀ حیاتی برای دسترسی به اطلاعات در جامعۀ افغانستان عنوان کرده است.
این نهاد حامی خبرنگاران و رسانهها گفته است که با آنکه رادیو در مناطق دورافتاده و روستایی افغانستان منبع بیبدیل برای ارایه اطلاعات و آگاهی به مردم به شمار میرود، در حال حاضر فعالیت رادیوها تحت حاکمیت طالبان با مشکلات جدی مواجه است.
این سازمان با نشر خبرنامهای گفته است: "رادیو نقش مهمی در اطلاعرسانی درباره مسایل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دارد، به ویژه برای افرادی که به رسانههای تصویری دسترسی ندارند. متاسفانه، این رسانۀ صوتی در کشور به دلیل سانسور گسترده و سرکوبگرانه حاکمان کنونی، با چالشهای جدی مواجه شده است."
همزمان با این، مرکز خبرنگاران افغانستان با اظهار نگرانی گفته است که محدودیتها در زمینۀ کار رادیوها در افغانستان به گونۀ بیسابقهای افزایش یافته است.
بر اساس یافتههای این نهاد حامی رسانهها، در یک سال گذشته نشرات کم از کم هفت رادیو با دستور مستقیم و یا ناشی از محدودیتهای اعمال شدۀ طالبان متوقف شده و همچنان در حال حاضر شماری از کارمندان رادیوها در زندان طالبان بسر میبرند.
مرکز خبرنگاران افغانستان گفته است: "با بازگشت دوباره طالبان به قدرت، آزادی رسانهها به ویژه رادیوها پیوسته محدود شده است. در حالی که اداره حاکم قانون رسانههای همگانی تصویب شده در حکومت جمهوری را قابل اجرا خوانده است و روی طرح تعدیل این قانون کار میکند، اما همزمان سیاست رسانهایاش را از طریق ابلاغ دستورالعملها یا فرمانهای اجرایی پیش میبرد که بر خلاف قانون رسانهها میباشد."
بر اساس معلومات این نهاد، طالبان در بیشتر از سه سال گذشته، کم از کم ۲۲ دستورالعمل را به رسانهها ابلاغ کردهاند که این کار به طور ویژه بر فعالیت نشراتی رادیوها تاثیر گذاشته است.
به گفتۀ این نهاد، طالبان در این مدت، زنان را از کار در "رادیو ملی" منع کرده و همچنان آنان به مسوولان رادیوها دستور دادند که از نشر و پخش موسیقی و همچنان مصاحبه با مخالفان و منتقدان شان خودداری کنند.
در خبرنامه آمده است: "در یک سال گذشته فشارها بر رادیوهای خصوصی از جداسازی محیط کاری زنان و مردان و یا ممنوع بودن مصاحبه زنان با مردان و یا برعکس، فراتر رفته است و فشارها بر اندک کارمندان باقی مانده زن در شماری از ولایات- افزایش یافته است."
اولین نشرات رادیویی در افغانستان در سال ۱۳۰۷ در زمان امانالله، پادشاه پیشین این کشور آغاز شد. در آن زمان تنها رادیو کابل نشرات داشت.
تا سال ۲۰۰۲ تنها یک رادیو دولتی در افغانستان به نام "رادیو افغانستان" وجود داشت، اما پس از آن، طی دو دهه اخیر روند تاسیس رادیوهای خصوصی در این کشور آغاز شد. در این مدت دهها رادیو در کابل و ولایات نشرات داشتند و در یک مقطع زمانی تعداد رادیوهای خصوصی در افغانستان به ۳۰۷ رسید.
پس از بازگشت طالبان به قدرت در ماه اگست ۲۰۲۱، تعداد این رادیوها به طور بیسابقهای کاهش یافت و در حال حاضر حدود ۱۸۰ شبکۀ رادیویی در افغانستان فعالیت دارد.
سازمان گزارشگران بدون مرز در گزارش ۲۰۲۳ خود گفته بود که پس از بازگشت دوبارۀ طالبان به قدرت، علاوه بر مشکلات اقتصادی، فشار بر رسانهها افزایش یافته است و به همین دلیل صدها رسانه مسدود شده و به شمول خبرنگاران زن، کارمندان رسانهای ترک شغل کرده اند.
بر اساس گزارش سازمان گزارشگران بدون مرز، در دو سال نخست حاکمیت طالبان، از جمله ۵۴۷ رسانه، ۸۰ شبکۀ تلویزیونی، ۱۳۷ شبکه رادیویی و ۱۳ خبرگزاری از فعالیت باز مانده اند.
همچنان این سازمان گفته بود که در این مدت، از جمله نزدیک به ۱۲هزار خبرنگار که در این کشور کار میکردند، حدود هشتهزار نفر مسلک خود را رها کرده اند که ۸۰ درصد آنان زنان بودند.
گروه