همزمان با بررسی‌ها در مورد گلوله‌باری نظامیان ایران بر موتر حامل مهاجرین افغان و گزارش غرق شدن شماری از آنان توسط مرزبانان ایرانی، کابل از نقض حقوق بشری مهاجرین در ایران و پاکستان نگران است.
وزارت مهاجرین و عودت کنندگان افغانستان می‌گوید که شهروندان افغان کمتر به نهادهای عدلی و قضایی در این کشورها دسترسی دارند.
غلام مرتضی رسولی، رییس حمایت حقوقی این وزارت به صدای امریکا گفت: "این را باید اعتراف کرد که مهاجرین افغان در بیرون از کشور به ویژه در ایران و پاکستان به حقوق قضایی دسترسی ندارند."
آقای رسولی دلیل اصلی این مشکل را مهاجرت‌های غیر قانونی عنوان کرد.
مقامات افغان می‌گویند که شهروندان افغان که به گونۀ غیرقانونی در این کشورها حضور دارند، به دلیل نداشتن مدرک اقامت از رفتن به مراجع عدلی و قضایی و رسیدگی به مشکلات شان خودداری می‌کنند.
اما شورای امنیت ملی افغانستان تصمیم گرفته است که باید به تمامی شهروندان این کشور که در خارج مهاجر اند، تذکرۀ الکترونیکی توزیع شود.
این شورا روز شنبه ۱۳ جون (۲۴ جوزا) به اداره ملی احصاییه و معلومات با سایر اداره‌های مربوط وظیفه داده است که بی‌درنگ زمینه ثبت هویت و توزیع تذکره الکترونیکی را به آن شمار مهاجرین افغان که با مشکلات حقوقی اسناد روبه‌رو استند، فراهم کند.
رویینا شهابی، سخنگوی ادارۀ ملی احصاییه و معلومات افغانستان به صدای امریکا گفت که یک تفاهمنامه سه جانبه میان این اداره، وزارت خارجه و وزارت امور مهاجرین افغانستان امضا می‌شود که زمینۀ قانونی توزیع تذکره الکترونیکی را به مهاجرین افغان - به ویژه در ایران و پاکستان - فراهم کند.
براساس ماده ۱۶ کنوانسیون ۱۹۵۱ حقوق بشر، مهاجرین حق دسترسی به محاکم و معاونت‌های حقوقی را در کشورهای که زندگی می‌کنند، دارند.
نقض میثاق‌های بین‌المللی
براساس این کنوانسیون تمامی مهاجرین و پناهجویان باید "بدون تبعیض" از حقوق بشری و آزادی‌های اساسی شان در کشورهای عضو کنوانسیون برخوردار باشند.
برخی از حقوق‌دانان افغان می‌گویند که سازمان ملل متحد در مواقع مختلف تلاش کرده تا برخورداری حقوق بشری و آزادی‌های اساسی را برای پناهجویان تضمین کند، اما کشورهای میزبان کمتر آن توجه کرده اند.
عبدالسبحان مصباح، معاون اتحادیه حقوق دانان افغانستان به صدای امریکا گفت که سرپیچی از این قوانین بین‌المللی توسط کشورهای میزبان، به معنی نقض این کنوانسیون‌ها است.
او افزود: "مهاجر باید حقوق‌اش توسط کشور میزبان حفظ باشد، در صورتی که جرمی اتفاق می‌افتد علیۀ مهاجر، کشور میزبان مکلف است توسط هر آن شخصی که جرم صورت گرفته، آن را تحت تعقیب عدلی و قضایی در آن کشور قرار دهد."
آقای مصباح همچنان تاکید کرد که حکومت افغانستان مسوولیت دارد تا در این مورد اقدام کرده و از راه‌های مختلف فشار وارد کند تا ایران، پاکستان و کشورهای دیگر به حقوق مهاجرین افغان رسیدگی کنند.
خشونت‌های ضد حقوق بشری
کمیسیون حقوق بشر افغانستان با ابراز نگرانی می‌گوید که بر بنیاد یافته‌های این نهاد، وضعیت زندگی شهروندان این کشور "متناسب به معیارها حقوق بشری" در ایران و پاکستان نیست.
نعیم نظری، معاون این کمیسیون به صدای امریکا گفت که همواره "قضایای وحشتناک" علیه مهاجرین افغان در کشورهای منطقه صورت گرفته است و به این قضایا به گونۀ عادلانه رسیدگی صورت نگرفته است.
آقای نظری افزود که قضایای اخیر در ایران علیه شهروندان افغان نشان می‌دهد که حکومت آن کشور برای رسیدگی به این قضایا هیچ توجهی به خواست مهاجرین و حتی حکومت افغانستان نکرده است.
او علاوه کرد: "گاهی مهاجرین افغان در دریا غرق می‌شوند و گاهی در آتش می‌سوزند، این فوق‌العادۀ وحشتناک و غیرقابل قبول است."
کمیسیون حقوق بشر افغانستان باور دارد که ایران و پاکستان از مهاجرین افغان به عنوان یک ابزار و فشار در برابر حکومت افغانستان استفاده می‌کند و این کشورها به ارزش‌های حقوق بشری این مهاجرین هیچ پابندی ندارند.
معاون این کمیسیون از نهادها مهاجرین، به ویژه ملل متحد خواست که به کشورهای میزبان فشار بیاورند تا مهاجرین افغان به حقوق عدلی و قضایی در این کشورها دسترسی یابند.
وزارت خارجۀ افغانستان نخواست در این مورد صحبت کند و گران هیواد، سخنگوی این وزارت به صدای امریکا گفت که مسوولیت بررسی حق دسترسی پناهجویان افغان به حقوق اساسی شان در کشورهای بیرونی به عهده وزارت مهاجرین و عودت کنندگان این کشور است.
سید محمد جمال بهشتی، معاون کمیسیون امور بین‌المللی مجلس نمایندگان افغانستان می‌گوید که کمتر عدالت برای مهاجرین افغان در خارج تامین می‌شود.
آقای بهشتی افزود: "شکایات مهاجرین برای ما می‌رسد و ادعا می‌کنند که بدون محاکمه زندانی استیم یا عدالت تامین نشده، اما ما این صلاحیت را نداریم که برویم و بررسی کنیم که آیا واقعاً عدالت در قسمت شهروندان افغان که زندانی شده اند، تامین شده یا نشده است."
این عضو کمیسیون روابط بین‌المللی مجلس نمایندگان افغانستان تاکید کرد که این موارد با ریاست جمهوری و وزارت خارجۀ این کشور شریک شده و آنان خواستار توجه به حقوق مهاجرین افغان در خارج شده اند.
وزارت مهاجرین و عودت‌کنندگان می‌گوید که از میان ۲.۴ میلیون مهاجر افغان در پاکستان، تنها ۱.۳ میلیون "کارت اقامت" دارند و متباقی به گونۀ غیرقانونی در آن کشور زندگی می‌کنند.
بر اساس معلومات وزارت مهاجرین ۲.۵ میلیون شهروند این کشور در ایران مهاجر اند؛ اما این وزارت آماری از مهاجرین غیرقانونی در آن کشور ندارد.
بر اساس تخمین‌های کمیشنری عالی ملل متحد در امور پناهندگان ۱.۵ تا دو میلیون مهاجر افغان به گونۀ غیرقانونی در ایران زندگی می‌کنند.
در دو رویداد اخیر که در داخل و مرز ایران رخ داد، حد اقل ۱۵ مهاجر افغان جان باختند و شمار دیگری ناپدید اند.
